◎ Пісога ’вузкая прадаўгаватая чорная пляма’ (Варл.), пісагі ’шрамы на скуры жывёлы’ (маладз., ЛА, 1). Гл. пісаг, пісїіг.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чарні́льны черни́льный;
~ная пля́ма — черни́льное пятно́;
○ ч. мяшо́к — зоол. черни́льный мешо́к;
ч. арэ́шак — черни́льный оре́шек;
◊ ~ная душа́ — черни́льная душа́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пе́цьміна ’пляма’ (Як.). Зыходная форма, відаць, ’пятьмо, параўн. укр. чарніг. летьмо ’тс’, утворана, як бяльмо (гл.). Параўн. пятно, лепта (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пярэ́сціна, ‑ы, ж.
Разм. Вялікая пляма другога колеру на шэрсці жывёлы, пер’і птушак. На плоце, што адгароджваў гэты двор ад вуліцы, стаяў на моцных шышкаватых нагах прыгожы і магутны певень — шыза-чырвоны, з доўгімі залацістымі пярэсцінамі на шыі. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарні́ла, -а, н.
Водны раствор якога-н. каляровага рэчыва, прызначанага для пісання.
Пісаць чарнілам.
Чорнае ч.
○
Сімпатычнае чарніла — бясколерная або слаба афарбаваная вадкасць, якая выкарыстоўваецца ў тайнай перапісцы.
|| прым. чарні́льны, -ая, -ае.
Ч. прыбор.
Чарнільная пляма.
○
Чарнільны арэшак — арэхападобная чорная нарасць на лісці дуба і некаторых іншых дрэў, якая раней служыла для вырабу чарніла.
◊
Чарнільная душа (уст., неадабр.) — пра канцылярскага чыноўніка-фармаліста.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Луно ’бяльмо на воку’ (слон., Арх. Бяльк.; івац., Нар. сл.). Да лунь 2. Канчатак ‑но (< прасл. ‑no), як у pętьno > рус. пятно ’пляма’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́жина
1. ла́піна, -ны ж., пля́ма, -мы ж., пля́міна, -ны ж.;
2. (пятнистость) пярэ́стасць, -ці ж.; пля́містасць, -ці ж.; см. пе́гий.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пля́міна, ‑ы, ж.
Разм. Тое, што і пляма (у 1 знач.). [Андрэйка] абліў паперу чарнілам, зрабіўшы чорную пляміну велічынёю з медны пятак. Бядуля. За акном на снезе светлая пляміна акна, на пляміне ягоны [Панаваў] цень і далей густая цемра і мёртвыя, глухія гукі ночы. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пля́цьма ’пляма’ (Касп.; ушац., Жыв. сл.). З пляшкі (гл.). Мена ‑и‑ > -//Ч як (адваротная з’ява) ‑д:г‑ > ‑и‑: малодзыіы > малайцы ^ рабыні > райцы (Карскі, 1, 35 I).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бяльмо́, ‑а; мн. бельмы, ‑аў; н.
1. Белаватая непразрыстая пляма на рагавой абалонцы вока, якая аслабляе зрок або прыводзіць да поўнай слепаты.
2. толькі мн. Разм. груб. Вочы.
•••
Выкаціць (вылупіць) бельмы гл. выкаціць.
(Як) бяльмо на воку — пра таго (тое), хто (што) перашкаджае, раздражняе сваёй прысутнасцю (наяўнасцю).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)