Бубыр ’ёрш’ (Інстр. II). Няяснае слова. Невядома, ці ‑у‑ тут першапачатковае. Параўн. бел. бабур ’малады акунь’, бабка ’ёрш’, бабыр ’рыба каленік’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кузла́к ’камячок засохлага гною на поўсці жывёлы’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. лат. kužli ’касмыль, касмык’. Ці не балтызм, непасрэдная крыніца якога невядома.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
до́ўга,
Прысл. да доўгі (у 2 знач.). Доўга думаць.
•••
Ці доўга, ці коратка (нар.-паэт.) — праз некаторы час, невядома колькі часу. Ці доўга .. [Іван] спаў, ці коратка, аж прыбягае ваўчыха. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падхарашы́ць, ‑харашу, ‑харошыш, ‑харошыць; зак., каго-што.
Разм. Надаць каму‑, чаму‑н. больш прыгожы выгляд. Прыйшло ў гэты свет невядома адкуль нешта чароўнае, вясёлае і змяніла, перайначыла яго, падхарашыла людзей. Адамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Німала́ду ’без прычыны, немаведама за што’ (Некр.), ’невядома’ (Янк. 1). Відаць, з пяла ладу, параўн. ніўлад ’не так, як трэба’ (Сл. ПЗБ). Гл. лад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
звалачы́ся, ‑лакуся, ‑лачэшся, ‑лачацца; ‑лачомся, ‑лачацеся; зак.
Разм.
1. Сысці куды‑н. Карова невядома куды звалаклася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сысціся, сабрацца адусюль у адно месца (пра ўсіх, многіх).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рак¹, -а, мн. -і, -аў, м.
Пакрытая панцырам прэснаводная або марская жывёліна з клюшнямі і брушкам.
Рачны р.
◊
Калі рак свісне — невядома калі або ніколі.
Паказаць, дзе ракі зімуюць каму — правучыць, пакараць каго-н.
|| памянш. рачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.
|| прым. ра́кавы, -ая, -ае і рачы́ны, -ая, -ае.
Ракавая шыйка (брушка рачнога рака). Рачыныя вочы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазасо́ўвацца, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Засунуцца ўнутр чаго‑н. — пра ўсё, многае.
2. Пазападаць куды‑н., падзецца невядома куды — пра ўсё, многае. Відэльцы, лыжкі, нажы.. недзе, пазасоўваліся, а то пападалі пад стол. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
намы́сліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак.
Разм. Задумаць, намерыцца зрабіць што‑н. На сабе вельмі добра адчуўшы, як цяжка быць непісьменным, .. [бацька] намысліў мяне вучыць. Скрыган. І невядома, куды .. [Пракоп Дубяга] пайшоў і што ён намысліў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плу́стаць ’бадзяцца невядома дзе, марма хадзіць’ (рагач., Рам. 3), рус. бранск. плу́стать ’бадзяцца без справы’. Узнікла ў выніку кантамінацыі лексем плутщъ/плутатъ і плусшпь ’блудзіць, ехаць не той дарогай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)