зада́дзены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад задаць (у 1–3 знач.).
2. у знач. прым. Загадзя вызначаны, зараней устаноўлены. Самалёт лёг на зададзены курс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нау́тхаць ’загадзя мець на ўвазе’ (Мядзв.). Відаць, з на- і утхаць ’унюхаць, пачуць’, вытворнае ад тхаць ’веяць, дыхаць’, параўн. фразеалагізмы трымаць нос па ветру ’адчуваць, куды схіляюцца справы’, чуць, куды вецер дуе ’прадбачыць ход спраў’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Агада́ць ’здабыць, прыпасці’ (Сцяшк. МГ), ’набыць, купіць, узяць напавер’ (КЭС, лаг.), гл. гадаць. Параўн. рус. загодя ’загадзя’. Развіццё семантыкі наступнае: ’загадаць, гадаць’ — ’загадаць, каб было зроблена’. Прэфіксальны элемент у форме агадаць адчуваецца на семантыцы віду (агадаць — гадаць), таму а‑ не пратэтычнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бескары́снасць, ‑і, ж.
Уласцівасць бескарыснага; непатрэбнасць. У той жа час Клямт з прыкрасцю заўважыў, што некаторыя яго салдаты б’юцца без ўздыму, як бы загадзя разумеючы бескарыснасць сваіх ахвяр. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засцерагчы́, -агу́, -ажэ́ш, -ажэ́; -ажо́м, -ажаце́, -агу́ць; засцяро́г, -церагла́, -ло́; засцеражы́; -ражо́ны; зак., каго-што.
Загадзя ахаваць.
З. ад пашкоджання.
З. дзяцей ад хваробы.
|| незак. засцерага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| звар. засцерагчы́ся, -агу́ся, -ажэ́шся, -ажэ́цца; -ажо́мся, -ажаце́ся, -агу́цца; засцяро́гся, -церагла́ся, -ло́ся; засцеражы́ся; незак. засцерага́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. засцяро́га, -і, ДМ -ро́зе, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падгатава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што.
1. Прыгатаваць загадзя. Падгатаваць стол для вячэры. □ Партызаны расчысцілі снег, падгатавалі месца для вогнішча. Колас.
2. і чаго. Згатаваць у дадатак да наваранага раней.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дальнаба́чны, ‑ая, ‑ае.
Здольны прадбачыць вынікі чаго‑н.; празорлівы. [Гардзееў] па-свойму аказаўся дальнабачным і загадзя падаў заяву аб звальненні па ўласнаму жаданню. Даніленка. // Які вызначаецца прадбачлівасцю. Дальнабачны план. Дальнабачнае рашэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ава́нсам, прысл.
Наперад, загадзя, у лік будучага. Атрымаць авансам сто рублёў. □ Можна авансам Прапець славу Новаму году. Танк. Да якасці здымкаў ніхто з іх не прыдзіраўся, нават дзякавалі авансам. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прызна́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак.
1. каго-што. Загадзя намеціць для якой-н. мэты, патрэбы.
П. участак для забудовы.
2. каго (што). Паставіць на якую-н. пасаду, работу.
П. брыгадзірам.
3. што. Намеціць, вырашыць зрабіць; устанавіць.
П. сустрэчу.
П. сход на сямнаццаць гадзін.
П. пенсію.
|| незак. прызнача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. прызначэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наканава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., каго-што, каму.
Разм. Наперад, загадзя вызначыць, абумовіць што‑н. Жыццё наканавала.. [Багдановічу] кароткі век. Бачыла. Ля стаю... Мне лёс наканаваў Быць помнікам жывым братам памёршым. Тармола.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)