зве́ку, прысл.
З даўніх часоў, спрадвеку. — Ці нарадзіўся ў вашай вёсцы хоць адзін вялікі чалавек? — Ды не. У нас звеку нараджаюцца толькі маленькія дзеці. «Вожык». // Зроду, ад нараджэння. Ён звеку глухі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сурдзі́на, сурдзі́нка ’прыстасаванне для прыглушэння гуку ў музычных інструментах’ (ТСБМ), сурды́на ’тс’ (Некр. і Байк.), пад сурдзі́нку (сурды́нку) ’ціха, прыглушана; цішком, употай’ (ТСБМ; Полымя, 1998, 3, 248). Праз рус. сурдина або польск. surdyna з франц. sourdine < італ. sordina (sordino) ’тс’, утворанага ад sordo ’глухі, прыглушаны’, што, у сваю чаргу, узыходзіць да лац. surdus ’глухі, які глуха гучыць’ (Фасмер, 3, 806; ЕСУМ, 5, 479).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чвя́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Разм.
1. Аднакр. да чвякаць (у 1, 3 і 4 знач.).
2. Ударыць чым‑н., кінуць, утварыўшы глухі, мяккі гук. Глушак штосілы чвякнуў пастол пад лаўку. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кут, -а́, М куце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Месца, дзе сыходзяцца ўнутраныя бакі прадмета; частка памяшкання, прастора паміж дзвюма сценамі.
З кута ў к. і вечар тут (прымаўка).
2. Частка пакоя, якую здаюць кватарантам у наймы.
Зняць свой к.
3. перан. Мясцовасць, звычайна глухая.
Далёкі к.
Глухі к.
|| памянш. куто́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.
|| прым. кутавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Рыжме́ль ’рыжы чалавек’ (Янк. Мат.). Ад ры́жы (гл.) з дапамогай экспрэсіўнага суфікса ‑мель, як глушме́ль ’глухі’, брухме́ль ’пузаты’ (Сцяцко, Афікс. наз., 116).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зро́ду, прысл.
Разм.
1. (пры дзеяслове з адмоўем). Ніколі, ні разу за ўсё жыццё. — Такой пшаніцы мы і, праўда, зроду не бачылі — буйная, спорная, што золата. Краўчанка.
2. Ад самага нараджэння; здаўна. Зроду глухі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лёскат, ‑у, М ‑каце, м.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. ляскатаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Пачуўся глухі стук, лёскат каменняў. Самуйлёнак. На паўвоза ці зусім пустыя памчаліся да дарогі павозкі, поўнячы лёскатам наваколле. Хадановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шу́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. У працэсе працы, руху, дзеяння і пад. утвараць глухі характэрны гук. Пайшла работа — ціхая, увішная, без адзінага слова. Шухаюць рыдлёўкі, скрыгочуць каменнем, ды пагрымлівае бульба, падаючы ў кашы. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. (разм.).
1. Шуснуць, шмыгнуць куды-н.
Ш. у гушчар.
2. 3 шумам, хутка ўпасці, зляцець.
Дрэва шаснула на зямлю.
3. Моцна стукнуць па чым-н. або з энергіяй праявіцца ці хутка зрабіць што-н.
Ш. палкай па дошцы.
Ш. нажом па мясе.
Ш. талерку (пабіць). Шаснуў дождж.
Шаснула куля над галовамі.
4. Утварыць шоргат, глухі шум.
Нешта шаснула ў кустах.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ту́кала ‘глухі’ (Нас., Байк. і Некр.). Відаць, у выніку семантычнага пераносу з ту́кала ‘неслух, які нічога не робіць без лаянкі на яго’ (Нас.). Да ту́каць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)