петру́шка​II м.;

1. театр. марыя́нетка, -кі ж., ля́лька, -кі ж.;

2. (народный кукольный театр) ля́лечны тэа́тр;

3. перен., прост., шутл. шту́ка, -кі ж.;

вот кака́я петру́шка получи́лась вось яка́я шту́ка вы́йшла (атрыма́лася).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паце́ха ж.

1. поте́ха, заба́ва;

2. в знач. сказ. поте́ха, умо́ра;

ну і п.! — ну и умо́ра!;

вось п.! — вот поте́ха!;

◊ з ла́скі на ~ху — здо́рово живёшь; ни за что́ ни про что́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

эге́ ​1, часціца.

Разм. Ужываецца для выказвання згоды, а таксама для пацвярджэння чаго‑н.; адпавядае па значэнню слову «так». [Галінка:] — Зайдзіце, калі час будзе... Гэта ж вы дзядзькавыя браты нашага пана? [Андрэй:] — Эге, вось і ён там у чаўне ехаў. Караткевіч.

эге́ ​2, і эге-ге́, выкл.

1. Ужываецца пры выяўленні чаго‑н. важнага, значнага ці нечаканага. — Эге, — неяк гучна ў цішыні азвалася Морка Парэмская. — Вы [маладзіцы] вот седзіце, размаўляеце за поўным сталом, а яго [сына] ужо колькі няма. Ракітны. — Эге, весела сёння ў «брахалаўцы»! — азваўся ад парога Мальчэўскі. Васілёнак.

2. Ужываецца для выказвання здзіўлення, недаверу і пад. Эге, куды хапілі. □ [Дзед:] — Эге, ці не Раманаў сынок часам? Толькі каторы? Грахоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чаму́ I нареч. почему́, отчего́, чего́, заче́м;

ч. ты так до́ўга быў у ле́се? — почему́ (отчего́, заче́м, чего́) ты так до́лго был в лесу́?;

ч. ён не прыйшо́ў? — почему́ (отчего́) он не пришёл?;

я не ве́даю, ч. ён не прыйшо́ў — я не зна́ю, отчего́ (почему́) он не пришёл;

◊ ч. не! — как бы не так!; ещё бы!;

вось ч. — вот почему́; так вот почему́

чаму́ II мест., в дат. п. чему́; см. што I 1

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пераадо́лець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак., каго-што.

1. Дабіцца перамогі ў барацьбе. Пераадолець ворага.

2. Справіцца з якімі‑н. цяжкасцямі, перашкодамі. Пераадолець адставанне. Пераадолець перавал. □ — Цяжкавата Міхасю даецца тэхніка, але ж .. ён усё пераадолее і свайго даб’ецца. Кулакоўскі. Магутная машына звярнула з дарогі, упэўнена пераадолела канаву і рушыла проста на нас. Шыловіч. // Асіліць (дыстанцыю, адлегласць і пад.). І Міцьку здаецца, што так яны і да вечара не пераадолеюць тых дзесяць кіламетраў, што аддзяляюць яго ад калгаса. Лупсякоў.

3. перан. Перасіліць, перамагчы ў сабе якія‑н. пачуцці, жаданні і пад. Пераадолець страх. Пераадолець знямогу. □ [Мацвей:] — Я і сам гэта, Андрэй, ведаю, а вот пераадолець сябе — не магу. Лобан.

4. Атрымаць перавагу, узяць верх. Пачуццё абавязку пераадолела страх.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уж​II

1. нареч. ужо́;

он уж не ма́ленький ён ужо́ не мале́нькі;

он уж давно́ здесь ён ужо́ даўно́ тут;

2. усилительная част. ужо́;

не так уж пло́хо не так ужо́ дрэ́нна;

о́чень уж мно́го де́ла ве́льмі ўжо шмат спраў (рабо́ты);

на что уж на што ўжо; кроме того, иногда переводится также другими част. и сочетаниями, в частности: (в знач. «право же») ужо́ ж.; (в знач. «уж и») ужо́ і;

уж я не зна́ю я ўжо і не ве́даю; (в сочетании с част. «вот» при восклицании) вось дык, вось гэ́та (дык) ужо́;

вот уж непра́вда! вось дык няпра́ўда!;

вот уж нет! вось гэ́та дык ужо́ не!; (при угрозе) вось, ж. (жа);

уж я тебя́ вось я табе́! я ж. табе́!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

няшча́сце ср.

1. несча́стье;

зда́рылася вялі́кае н. — случи́лось большо́е несча́стье;

н. мне з табо́й! — несча́стье мне с тобо́й!;

2. неуда́ча ж.;

вось н.! — вот неуда́ча!;

◊ на н. — к несча́стью, на несча́стье, на (ту) беду́;

тава́рыш па ~сці — това́рищ по несча́стью

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

но́вость навіна́, -ны́ ж.;

но́вости в нау́ке наві́ны ў наву́цы;

но́вость сезо́на навіна́ сезо́ну;

после́дние но́вости апо́шнія наві́ны;

э́то что ещё за но́вости? гэ́та што яшчэ́ за вы́думкі?, гэ́та што яшчэ́ за наві́ны?;

вот но́вости! вось вы́думкі!, вось но́вая спра́ва!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гэ́так нареч. так, э́так, э́дак;

даўно́ б г. — давно́ бы так (э́так, э́дак);

і г. дале́й — (сокращённо і г.д. —) и так да́лее (сокращённо и т.д.);

і так і г. — и так и э́так;

дык ты г.! — так ты так!, так вот ты как!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сказ м.

1. грам. предложе́ние ср.;

гало́ўны с. — гла́вное предложе́ние;

дада́ны с. — прида́точное предложе́ние;

развіты́ с. — распространённое предложе́ние;

недастатко́вы с. — недоста́точное предложе́ние;

гало́ўныя чле́ны ~за — гла́вные чле́ны предложе́ния;

2. фольк., лит. сказ;

◊ вось табе́ і ўвесь с. — вот тебе́ и весь сказ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)