парI м. па́ра, -ры ж., мн. нет;
превраще́ние жи́дкости в пар ператварэ́нне ва́дкасці ў па́ру;
пары́ ка́мфоры па́ра ка́мфары;
мя́тый пар мя́тая па́ра;
отрабо́танный пар адпрацава́ная па́ра;
насы́щенный пар насы́чаная па́ра;
перегре́тый пар перагрэ́тая па́ра;
во́льный пар кул. во́льны дух;
от ло́шади идёт пар ад каня́ ідзе́ па́ра;
◊
на всех пара́х по́ўным хо́дам;
зада́ть па́ру даць ла́зню;
подда́ть па́ру падда́ць па́ры;
под пара́ми (в состоянии опьянения) прост. пад му́хай;
с лёгким па́ром з лёгкай па́рай;
пар вон дух вон.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гра́дус м., в разн. знач. гра́дус;
ву́гал у 45 ~саў — у́гол в 45 гра́дусов;
20 ~саў маро́зу — 20 гра́дусов моро́за;
мацу́нак 40 ~саў — кре́пость 40 гра́дусов;
◊ пад ~сам — под гра́дусом;
апо́шні (аста́тні) г. — из рук вон пло́хо; после́дняя сте́пень; после́днее де́ло
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вантро́бы, -баў только мн.
1. анат. вну́тренности;
2. (внутренняя часть животного) утро́ба ж.;
3. (внутренности убитого животного) требуха́ ж.;
4. (внутренности животного, идущие в пищу) потроха́;
◊ в. перае́сці (ад’е́сці —) вы́мотать ки́шки;
в. рваць — надрыва́ться; из ко́жи (вон) лезть;
парва́ць в. — надорва́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
эге́ межд. (при обнаружении чего-л. значительного или неожиданного) эге́;
эге́, ты ўжо прыйшо́ў — эге́, да ты уже́ пришёл;
эге́, вунь ко́лькі іх — эге́, вон ско́лько их; (для выражения изумления, недоверия и т.п.) э;
эге́, куды́ зае́хаў! — э, куда́ зае́хал!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
агле́дзець, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; заг. агледзь; зак., каго-што.
1. Акінуць позіркам, разгледзець з усіх бакоў. Агледзеў майстар камень ды выкаваў з яго споднік для млынавых жорнаў. Якімовіч. // Пазнаёміцца, разглядаючы прадмет за прадметам. За дзень звяно ў сталіцы На вуліцах і пляцах Агледзела святліцы, Тэатры і палацы. Аўрамчык.
2. Заглянуць усюды, шукаючы каго‑, чаго‑н. Міколка агледзеў вагон — няма дзеда. Лынькоў.
3. Выпадкова ці знарок адшукаць, напаткаць прыхаванае. Назаўтра раніцай агледзеў.. [Максімку] дворнік і выгнаў мятлою вон. Якімовіч.
4. Абследаваць, вызначыць стан здароўя арганізма або асобнага органа шляхам агляду, выслухвання і пад. Устрывожаная,.. [Граноўская] агледзела нагу. Рана была невялікая. Гурскі.
5. Прывесці ў парадак; падправіць, паднавіць. Агледзеў іх [будынкі] Антось, падправіў І шулы новыя паставіў У гнілы паркан. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
забра́цца, ‑бяруся, ‑бярэшся, ‑бярэцца; ‑бяромся, ‑берацеся; зак.
1. Залезці куды‑н. (унутр, углыб чаго‑н., пад што ці на што‑н.). Забрацца ў кузаў машыны. Забрацца пад коўдру. Забрацца на вяршыню гары. □ Барсук вярнуўся з палявання. І толькі ў кару сваю забраўся ён, Як тут жа куляй выкаціўся вон... Корбан. Міколка забраўся спаць на свой тапчан. Лынькоў. // Употай прабрацца куды‑н. Аднойчы адвячоркам летнім забраўся [Юрась] у Цітавы агуркі. Маеўскі. // Пранікнуць (пра холад, вецер і пад.). З завеяю ліхой Забярэцца ў дом мароз, Прабярэ цябе наскрозь. Танк.
2. Зайсці, заехаць куды‑н. далёка. Забрацца на край свету. □ Маці тупала ля печы — рыхтавала снеданне. Раз’ехаліся, разляцеліся яе дзеці. Адна з.. дачок.. аж на Сахалін забралася. Даніленка.
3. Разм. Зайсці, заехаць куды‑н. на доўгі час. Забраўся на цэлы дзень у бібліятэку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
яно́
1. род., вин. яго́, дат. яму́, твор., предл. ім; мн. яны́; мест. личн., ср. оно́; см. ён;
2. частица, разг. оно́;
я. і лепш — оно́ и лу́чше;
◊ вось я. што! — вот оно́ что!;
вунь я. што! — вон оно́ что!;
я. і віда́ць — оно́ и ви́дно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
раўці́, раву, равеш, раве; равём, равяце; пр. роў, раўла, ‑ло; незак.
1. Утвараць гук рову (пра жывёл). Пачуўшы людскую гамонку, бык стаў раўці, ён высока падкідаў капытамі зямлю. Гурскі. Дзіка раўлі ў пунях каровы, іржалі і кідаліся коні, але навасёлкаўцы, што збегліся на пажар, баяліся падступіцца да будынкаў. Шчарбатаў. // перан. Утвараць моцныя, працяглыя гукі, падобныя на роў жывёл. У камінах вятры раўлі да рання. Астрэйка. Машына раўла, аж дрыжала, бо ступня ўсё яшчэ нейкім чынам ціснула на газ. Кулакоўскі.
2. Разм. Моцна гаварыць, пець, крычаць. — Хутчэй, хутчэй! — крычаў .. [камендант]. — Я навучу вас паважаць германскую армію! Я... Я... — ужо роў ён. Лынькоў. — Вон! — раз’юшана раве ўраднік. Сяргейчык.
3. Разм. Моцна плакаць. — Хлопец суседскі нос расквасіў і раве. Савіцкі. Стаю і раву, як маленькі... Цётка таксама стаіць і не ведае, што рабіць. Васілевіч.
•••
Роўма раўці — вельмі моцна раўці, плакаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
благі́
1. плохо́й; нехоро́ший; дурно́й; худо́й; скве́рный;
~го́е надво́р’е — плоха́я (скве́рная) пого́да;
~га́я зямля́ — плоха́я земля́;
б. хара́ктар — плохо́й (скве́рный) хара́ктер;
б. ўплыў — дурно́е влия́ние;
б. ўчы́нак — плохо́й (нехоро́ший) посту́пок;
~га́я ве́стка — плоха́я (нехоро́шая) весть;
б. настро́й — плохо́е (скве́рное) настрое́ние;
б. чалаве́к — плохо́й (нехоро́ший) челове́к;
~го́е сло́ва — плохо́е (худо́е, скве́рное) сло́во;
2. нездоро́вый, боле́зненный;
б. вы́гляд — нездоро́вый (боле́зненный) вид;
б. клі́мат — нездоро́вый кли́мат;
◊ ~го́е во́ка — дурно́й глаз;
на б. кане́ц — на худо́й коне́ц;
~гу́ю траву́ з по́ля вон — посл. худу́ю траву́ с по́ля вон;
не ка́жучы ~го́га сло́ва — погов. а) не говоря́ дурно́го сло́ва; б) не тем будь помя́нут;
лепш б. мір, як до́брая сва́рка — посл. худо́й мир лу́чше до́брой ссо́ры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
загну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
1. што. Згінаючы, завярнуць, падвярнуць канец або край чаго‑н. Загнуць канцы дроту. □ Адна палова .. [шыльды] прыбіта над брамай, а другую палову хтосьці адарваў і загнуў — заламаў. Галавач. // Зрабіць што‑н., надаўшы выгнутую форму. Загнуць дугу. Загнуць палазы.
2. Разм. Ідучы, завярнуць убок. — Куды ж вы ішлі? — У сяло Сілічы. Пераглянуліся людзі. — Загнулі нічога! Гак не маленькі. Кіламетраў дзесяць лічы. Куляшоў.
3. перан.; што і без дап. Разм. Сказаць што‑н. непраўдападобнае, непрыймальнае, недарэчнае. — Антось Данілавіч, — звярнуўся .. [камісар] з прастадушнай сялянскай усмешкай да дзеда, — а пра Антонія Пячэрскага вы нам, здаецца, загнулі. Брыль. // Сказаць грубасць; вылаяцца. — Глядзіць на мяне барадач з-пад свайго кацялка і, здаецца, вось-вось загне: «пайшоў вон!». Брыль. Зашапталіся паціху... Хтосьці лаянку загнуў. Броўка.
4. перан. Адхіліцца ад правільнай лініі ў якой‑н. дзейнасці, справе; перастарацца. [Карызна] бачыў, што Пацяроб лішне загнуў, што ягоныя крыкі, пагрозы толькі адштурхваюць людзей, узнімаюць агульнае незадаволенне. Зарэцкі.
•••
Загнуць цану — надта дорага запрасіць за што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)