галу́біцца, ‑біцца; незак.
Нар.-паэт. Мілавацца, песціць, лашчыць адзін аднаго. [Міхась (да Адася і Надзі):] Ну, галубкі, досыць галубіцца вам! Прызнавайцеся, калі вяселле ваша гуляем? Козел.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Та́хкаць ’стукаць’, ’страляць (пра аўтаматычную зброю)’; ’пульсаваць, моцна біцца (пра сэрца)’, ’пра шум (у галаве, вушах і пад.)’ (ТСБМ), ’моцна біцца (пра сэрца)’ (навагр., З нар. сл.). Укр. та́хкати ’стукаць’. Гукапераймальнага паходжання, гл. тах, татах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
калаці́цца, калачу́ся, кало́цішся, кало́ціцца; незак.
1. Дрыжаць, хістацца, трэсціся.
Сцены калоцяцца ад выбухаў.
К. ад страху.
Лісце калоціцца.
Сэрца моцна калоціцца.
2. Сварыцца, біцца (разм.).
3. перан. Непакоіцца, хвалявацца за каго-, што-н., клапаціцца аб кім-н.; ашчадна расходаваць.
К. за сваё дабро.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
страпяну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.
1. Страсянуцца, мімаволі ўздрыгнуць ад страху, узрушэння і пад.
С. ад нечаканасці.
Стаіць і не страпянецца (не зварухнецца). Сэрца страпянулася (пачало біцца мацней).
2. Хуткім рухам цела абтрэсціся (разм.).
Сабака страпянуўся ад вады.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Бу́кацца ’біцца лбамі’ (Нас., Шат.). Гукапераймальнае. Параўн. бу́кіш, бу́кта.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тых — перадае гук ад біцця сэрца (Шат.; мсцісл., Нар. лекс.), тых‑тых ‘тс’ (Нас.), ‘так-так, стук-стук’ (Бяльк.). Гукапераймальныя ўтварэнні. Сюды ж ты́каць, ты́хыць, тыхъць ‘хутка дыхаць’, ‘тахаць, стукаць’, ‘вельмі часта біцца (аб сэрцы)’ (Нас., Яруш., Бяльк., Юрч., Байк. і Некр.; мёрск., Нар. сл.), ‘дрыжаць, калаціцца (пра рукі)’ (Варл.), ты́хкаць ‘біцца (пра сэрца)’ (Касп., Шат., Юрч., Яруш.), ‘цікаць, чыкаць’ (Некр. і Байк.), тыханне, ты́хання ‘біццё сэрца, тахканне’ (Бяльк., Байк. і Некр., Юрч. СНС), ‘пульс’ (Гарэц., Др.-Падб.); ты́хацца ‘няроўна біцца’ (Касп.), ты́хкацца ‘моцна біцца (пра сэрца)’ (Юрч. СНЛ); ты́хтання ‘біццё сэрца’ (Яруш.) — апошняе з інтэнсіўным суфіксам ‑т‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́рабіцца, -блюся, -бішся, -біцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Набыць пэўныя асаблівасці ў працэсе вытворчасці, работы.
Шкура добра вырабілася.
2. Запэцкацца (разм.).
В. ў сажу.
3. Выбрацца са складанага становішча, выкруціцца (разм.).
Як нам тут в.?
|| незак. вырабля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пале́зці, -зу, -зеш, -зе; пале́з, -зла; пале́зь; зак.
1. Пачаць лезці (у 1, 3 і 7 знач.).
П. на дрэва.
Хлапчукі палезлі ў сад.
П. біцца.
П. ў кішэнь.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць выпадаць (пра валасы, поўсць).
Валасы ўжо палезлі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лёд, лёду, ільду́ і (пасля галосных) льду, мн. ільды́ і (пасля галосных) льды, ільдо́ў (льдо́ў), м.
Вада, якая замерзла і перайшла ў цвёрды стан.
Палярныя льды.
◊
Біцца як рыба аб лёд (разм.) — жыць у бядзе, дарэмна дабіваючыся лепшага.
|| памянш. лядо́к, -дку́, м.
|| прым. ледзяны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ту́зацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. Рабіць хуткія, рэзкія рухі, рыўкі.
Бездапаможна т. ў вадзе.
2. Мучыцца, робячы што-н. (разм.).
Т. на сваім палетку.
3. Штурхаць адзін аднаго, біцца, змагацца (разм.).
Хлопчыкі тузаліся.
|| аднакр. тузану́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)