расты́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Уторкнуць, уваткнуць у розныя месцы ўсё, многае. Растыкаць палкі. // перан. Размясціць, расставіць каго‑, што‑н. у беспарадку, абы-як.
растыка́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.
Незак. да расты́каць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
экстаты́чнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць экстатычнага. Тое, што мы чытаем у Грамыкавай «нібы паэме», — гэта ўжо такая экстатычнасць, такое жаданне абы падражніць аматара старызны, такая самацэннасць навацый, якія чэрпаюць, як правіла, з саміх сябе. Бярозкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Крэ́нтам ’абы-як’ (Сцяшк. Сл.), крэнтам‑вэнтам з польск. krętu‑wętu ’то тут, то там’ (Слаўскі, 3, 101).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Згламэ́здаць ’зрабіць абы-як’, згламазда́ць (Бяльк., Юрч.). Да гламазда́ць ’няўмела рабіць, плесці, шыць’ (Юрч.); параўн. гламазда ’нязграбная рэч, няўклюда’ (ТСБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лахтадры́на ’нячыстае і зношанае адзенне’, ’жанчына, якая апранаецца абы-як’ (клец., Нар. лекс.) — кантамінацыя лексем лахта(ніна) і лахудра(‑ына).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасуло́тацца ’запэцкацца’, пасулотаць ’палізаць, зрабіць абы-як’ (паст., Сл. ПЗБ). Літуанізм. Параўн. літ. sulótis ’сачыцца’ (Грынавяцкене, там жа, 3, 437).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вкось нареч. наўско́с, наўскасы́, наўскася́к, наўко́с;
◊
вкривь и вкось а) (в различных направлениях) ва ўсе бакі́, туды́-сюды́, ту́ды і сю́ды, сю́ды і ту́ды; б) (беспорядочно) бязла́дна, абы-я́к, так-ся́к накася́к, абы́ не па-лю́дску; в) перен. (всячески, превратно) так і сяк, сяк і так, усяля́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Наваропіць ’многа наліць’ (Грыг.), нываропіць ’накласці шмат [наварочаць]’ (Бяльк.). Параўнанне са ст.-рус. наворопъ ’налёт, нападзенне, аграбленне’, польск. nawropieć ’бурчаць, гневацца’, макед. наврапито ’паспешна, абы-як’ дае падставы для рэканструкцыі прасл. *na‑vorpiti са значэннем ’зрабіць нешта раптоўна, хутка, абы-як’. Гл. варапай, ворагі (і асабліва лац. паралель reperis, ‑ntis ’раптоўны, нечаканы’, Фасмер, 1, 354), параўн. макед. врапит ’праворны, шустры’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сапха́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. У беспарадку, абы-як пакласці, упхнуць куды‑н., у адно месца. Сапхаць рэчы ў чамадан. / у перан. ужыв. Сапхаў.. [Ляўкоў] у кніжку ўсё: наігранае і перажытае, сваё і падхопленае. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вярня́каць ’гаварыць абы-што, неўпапад’ (браг., З нар. сл.); ’дакучаць’ (мазыр., Мат. Гом.). Запазычана з рус. мовы; параўн. варнакать: разан., кур. ’хлусіць, балбатаць’; ’вярзці’, цвяр. ’паўдн. ’рабіць што-небудзь, абы-як, неахайна’; ’гаварыць глупства, балбатаць, малоць языком абы-што’, варон. ’гаварыць няясна, незразумела’, дан. варнякаць ’тс’, а гэта да рус. варнак ’катаржнік, злачынец, зладзюга, бадзяга, хуліган, жулік’, ад якога і ўкр. варна́к ’тс’. Гл. яшчэ Рудніцкі, 1, 317.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)