Прад, прада — прыназоўнік і прыстаўка. З ц.-слав., ст.-слав. прѣдъ (параўн. спрадвечна бел. перад, рус., укр. перед) < прасл. *perdъ, якое з per (гл. пра) і ўзмацняльнай часціцы ‑dъ (гл. над, под) (ESSJ, 1, 173).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пату́х ’певень’ (стол., Сл. Брэс.). Да пяту́х (гл.). Ацвярдзенне губных перад е (< е), я мае месца ў вузкай паласе паміж паўдн.-зах.-бел. і зах.-палес. гаворкамі, напрыклад: баліціса ’мыць бялізну’, памаць, дзеваць (ДАБМ, к. 19).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перадо́льшы ’старэйшы паводле ўзросту’ (Нас.), рус. смал. передольшый ’тс’. Да перад‑ і суф. ‑ольшы, параўн. таксама трок. селядо́ршы ’сярэдні’ < серадо́льшы ’тс’, магчыма, пад уплывам большы; несумненна элемент ‑ш‑ — суфікс параўнальнай ступені (Карскі 2-3, 41–42).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
граназа́н, ‑у, м.
Ртутна-арганічны прэпарат для пратручвання насення перад пасевам. Граназан вельмі ядавіты, таму пры рабоце з ім трэба строга выконваць усе правілы бяспекі, указаныя ў адпаведных інструкцыях. «Весці».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адка́шляцца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; зак.
1. Кашляючы, прачысціць глотку, выдаліць з яе што‑н. кашлем. Стары адкашляўся, як перад доўгім выступленнем, і пачаў дакладваць прыглушаным голасам. Шамякін.
2. Скончыць кашляць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адчы́нены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад адчыніць.
2. у знач. прым. Свабодны для доступу, не зачынены.
•••
Дзверы адчынены перад кім гл. дзверы.
Ламацца ў адчыненыя дзверы гл. ламацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здаўме́цца, ‑еюся, ‑еешся, ‑еецца; зак.
Разм. Дадумацца да чаго‑н., здагадацца аб чым‑н. Вартаўнік націскаў плячамі і, было відаць па ўсім, не мог здаўмецца, хто стаіць перад ім. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здранцве́ласць, ‑і, ж.
Стан здранцвелага. [Эльза] абаперлася аб стол у здранцвеласці і ўтрапенні. Краўчанка. У першы момант пры трапяткім бляску агню і Даніна апанавала нейкая здранцвеласць перад гэтай нерухомай фігурай. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́лле, ‑я, н., зб.
Калы. — Пачнецца рэвалюцыя, і ўсё зменіцца раптоўна і стыхійна. І той, хто становіцца цяпер на калені перад царскім поездам, пойдзе з коллем на самога цара. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мазу́рык, ‑а, м.
Разм. Злодзей, махляр, ашуканец. Юрый маўчаў. У ім закіпала злосць. Гэты мазурык [Плішчынскі], які перад вайной трапіў у лагер за дробную кражу, хоча выставіць сябе яго выратавальнікам. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)