приклони́ть сов., разг. прыхілі́ць, прыхіну́ць; (пригнуть) прыгну́ць, мног. папрыгіна́ць; (прислонить) прытулі́ць, мног. папрыту́льваць;
приклони́ть ве́тви де́рева к земле́ прыхілі́ць (прыгну́ць) галі́ны дрэ́ва да зямлі́;
◊
не́где го́лову приклони́ть няма́ дзе галаву́ прытулі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Плаво́к 1 ’плывец’ (докш., Янк. Мат.; добр., Мат. Гом.). Да пла́ваць (гл.); суф. ‑ок, яку хадок, яздок, ядок і інш.
Плаво́к 2 ’паплавок’ (ТСБМ, ТС), рус. плаво́к ’тс’, арханг. ’буй’, ’драўляная рассошка на шыі каня з меткай гаспадара’. Да пла́ваць (гл.). Бел.-рус. ізалекса. Параўн. таксама паплавок (гл.). Сюды ж плавок ’пухір у рыбы’ (кобр., ЛА, 1) — у выніку пераносу значэння паводле падабенства: існуе меркаванне, што рыбы плаваюць (а не тонуць) дзякуючы пухіру.
Плавок 3 ’частка плуга, якою плуг сунецца па зямлі’ (Тарн.). Да пла́ваць (гл.) у пераносным значэнні: пры ворыве плуг то вынырае, то патанае ў зямлі, як лодка (ці карабель).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пяхо́тка ’фасоля, якая не ўецца’ (слонім., Расл. св.), пехо́тка ’тс’ (ПСл), параўн. укр. піхо́та ’тс’, польск. piechota ’тс’, балг. пеша́к ’тс’ і ’пешаход’, што семантычна выводзяцца з ’прыземлены, прыбіты, прыціснуты да зямлі; пешы’ (ЕСУМ, 4, 419). Гл. пе́шка, пехата́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тро́пік, звычайна тро́пікі ‘гарачы пояс Зямлі, размешчаны на поўнач і поўдзень ад экватара’ (ТСБМ). Праз польскую ці рускую мовы з англ. tropic ‘тс’, якое з лац. tropicus (circulus) < ст.-грэч. τροπικός (κύκλος) ‘тс’ (Фасмер, 4, 105; SWO, 1980, 778).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Валака́ ’зыбкае балоцістае месца’ (Яшк.), рус. волока ’заросшы лес у нізіне’ (КЭС). Хутчэй за ўсё да валога 3 ’дрыгва’ (гл.), збліжанага з валока ’зямля; мера зямлі’. Параўн. у семантычным плане рус. волок ’гушчар’ і волока ’прыстасаванне для выцягвання бярвення з гушчару’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Губ ’мера палатна’ (Сцяшк.). Да гнуць, губі́ць, гіба́ць (гл.). Параўн. і гі́ба ’мера палатна’ (гл.). Да гэтай групы слоў, здаецца, адносіцца і губа́ ’кавалак зямлі, які селянін мог узараць на працягу дня сахой’ (Яшкін). Параўн. Трубачоў, Эт. сл., 7, 164–165.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нада́ткі ’надбаўка зямлі (да прысядзібных участкаў)’ (лунін., Шатал.), ’кароткія загоны, дадаткі’ (беласт., Сл. ПЗБ). З наддиткі, да даць, параўн. у Насовіча: наддиток ’надбаўка’ (Нас.); формы з на- і над‑ адлюстроўваюць характэрную для славянскіх моў «канкурэнцыю» адпаведных прыназоўнікаў (ESSJ SG, 1, 127).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
навалачы́цца, ‑лачуся, ‑лочышся, ‑лочыцца; зак.
Разм. Нахадзіцца, нацягацца, набадзяцца. Ходзіць аграном каля тых залітых вадою лагчын, ледзь ногі выцягвае з глейкай зямлі, стаміўся за дзень, навалачыўся. Бялевіч. [Амеля Жартун:] — Я, дзякуй богу, навалачыўся па свеце. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падзірване́ць, ‑ее; зак.
Зарасці травой, пакрыцца дзірваном (у 1 знач.). Каб пераскочыць цераз .. [акоп], трэба было паставіць каня насупроць аднаго з выступаў, якія калісьці былі выразаны ў жвірыстай зямлі, а цяпер паабсыпаліся і падзірванелі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
незаве́ршаны, ‑ая, ‑ае.
Які не даведзены да завяршэння; незакончаны. Незавершаны твор. // З незакончаным верхам. На адным з незавершаных стагоў стаяў чалавек у белай кашулі, падхопліваючы віламі калматыя бярэмкі сена, што падаваліся з зямлі. Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)