перадсвіта́льны, ‑ая, ‑ае.

Які бывае перад світаннем, на досвітку, папярэднічае світанню. Перадсвітальны туман. Перадсвітальны час. □ У акно пацягнула перадсвітальным ветрыкам, а хмары нізка і нерухома ляглі на гарызонт. Іпатава.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раскара́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., што.

Разм. Шырока расставіць (ногі). [Даніла] няцвёрда ўстаў, раскарачыўшы ногі, каб не ўпасці, круціў галавою і перад сабою нічога не бачыў — вочы заляпіла зямлёю. Капыловіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

укле́нчаны, ‑ая, ‑ае.

Які стаіць на каленях. Тамара, як аглушаная, засталася стаяць укленчанай перад крэслам. Арабей. Як продак, я спавядаюся дрэвам, Прашу ў сонца я ўраджаю. Стаю, укленчаны. Сіпакоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фаршла́г, ‑а, і ‑у, м.

Спец.

1. ‑у. Адзін або два хутка выкананыя перад асноўнай нотай гукі, якія служаць для меладычнага ўпрыгожання.

2. ‑а. Вяроўка для нацягвання пярэдняга паруса.

[Ням. Vorschlag.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

це́канне, ‑я, н.

Вымаўленне мяккага «ц» на месцы этымалагічна мяккага «т» (ціха, плаціць) і на месцы этымалагічна цвёрдага «т» у пазіцыі перад галоснымі пярэдняга рада (хата — у хаце, хаціна).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бар’е́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Перагародка, якая ставіцца як перашкода на бегавой дарожцы, арэне цырка і інш.

2. Наогул перашкода для чаго-н.

Супрацьапоўзневы б.

3. Рыса перад кожным з удзельнікаў дуэлі, якую яны не павінны пераступаць пры стральбе (уст.).

4. перан. Тое, што перашкаджае ажыццяўленню чаго-н., затрымлівае развіццё адпаведнай дзейнасці.

Гукавы б.

|| прым. бар’е́рны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гну́цца, гну́ся, гне́шся, гне́цца; гнёмся, гняце́ся, гну́цца; гніся; незак.

1. Прымаць дугападобную, выгнутую форму; схіляцца.

Дрэвы г. да зямлі.

Чалавек гнецца ад цяжкай ношы.

2. Рабіцца няроўным; згінацца.

Ліст жалеза добра гнецца.

3. перан. Траціць стойкасць, паддавацца чыйму-н. уздзеянню.

Г. перад панам.

|| зак. пагну́цца, 1 і 2 ас. адз. звычайна не ўжыв., -гне́цца; -гнёмся, -гняце́ся, -гну́цца і сагну́цца, -гну́ся, -гне́шся, -гне́цца; -гнёмся, -гняце́ся, -гну́цца; -гніся.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гэ́ты, -ага, м., гэ́та (гэ́тая), -ай, ж., гэ́та (гэ́тае), -ага, н., мн. гэ́тыя, -ых, займ. указ.

1. Паказвае на асобу або прадмет, якія знаходзяцца перад вачамі.

Г. ці той лес? Гэтага чалавека не сустракаў ніколі.

2. Паказвае на адрэзак часу, пра які ідзе гаворка.

Гэтымі днямі на рыбу не прыйдзецца ісці.

3. Паказвае на ўжо вядомую асобу або прадмет.

Дзіўны чалавек г.

Галілей!

Ах, гэтыя модніцы!

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

куцця́, -і́, ж.

1. Урачыстая вячэра напярэдадні Каляд, Новага года, якая суправаджаецца варажбою, а таксама дзень, у які адбываецца гэта ўрачыстасць.

2. Каша з ячных і іншых круп як традыцыйная абрадавая страва беларусаў і іншых славянскіх народаў.

○

Багатая (шчодрая) куцця — гатавалася перад Новым годам; была мясная, багатая, каб і год быў багаты.

Посная (галодная) куцця — гатавалася напярэдадні Каляд і Вадохрышча без мяса і жывёльнага тлушчу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

До́днік ’світанне’ (Сцяшк.). Утварэнне на базе прыслоўя до́дніка ’на світанні’ (Сцяшк.): < до‑дні‑ка < до дня ’да дня, перад світаннем’ + суфікс ‑ка, які часта ўтварае прыслоўе. Адсюль назоўнік м. р. до́днік (з усячэннем вакалізму суфікса).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)