кош, каша, м.
1. Плеценая з лазы, карэння і інш. круглая пасудзіна для складання і пераноскі чаго‑н. Плесці кош. Кош бульбы. Збіраць у кош баравікі. □ Вось цёткі ў вялікіх, абшытых зверху кашах прывезлі кіяўлянам дары палескіх лясоў — чарніцы і суніцы. Няхай.
2. Сплеценая з лазы скрыня, якая ўстанаўліваецца на возе для перавозкі бульбы, мякіны ці іншых сыпкіх рэчываў.
3. Скрынка ў млыне над жорнамі, у якую засыпаюць збожжа для памолу. Касмылю трэба было самому і засыпаць збажыну ў кош і выграбаць муку ў мяхі. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Акы́ч ’вокліч для адгону курэй’ (Дразд.), акыч(а) ’вокліч для адгону авечак’ (Дразд., Сцяшк., Арх. Бяльк.), а кʼіч ’тс’ (КСТ). Гл. акыз і акыш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ку́зка ’посуд з кары для ягад’ (Нар. сл., Жыв. сл.), ’прылада для збору рою, зробленая з кары ў выглядзе ражка’ (Нар. сл.). Гл. кузаўч.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пла́тье ср.
1. (одежда вообще) адзе́нне, -ння ср.; адзе́жа, -жы ж.; (верхнее) во́пратка, -кі ж.;
мно́го вся́кого пла́тья шмат уся́кага адзе́ння (уся́кай адзе́жы);
магази́н гото́вого пла́тья магазі́н гато́вага адзе́ння (гато́вай во́праткі);
шкаф для пла́тья ша́фа для адзе́жы;
ве́рхнее пла́тье ве́рхняя во́пратка;
вое́нное пла́тье вайско́вая во́пратка;
шта́тское пла́тье цыві́льная во́пратка;
2. (женское) суке́нка, -кі ж.; пла́цце, -ця ср.;
ба́рхатное пла́тье аксамі́тная суке́нка (аксамі́тнае пла́цце);
ле́тнее пла́тье ле́тняя суке́нка (ле́тняе пла́цце);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́чва ж.
1. гле́ба, -бы ж.;
2. перен. гле́ба, -бы ж., грунт, род. гру́нту м.; (основание) падста́ва, -вы ж.;
◊
на по́чве (чего) на гле́бе (падста́ве) (чаго);
подгото́вить по́чву (для чего) падрыхтава́ць гле́бу (грунт) (для чаго);
не теря́ть по́чвы под нога́ми не губля́ць гру́нту пад нага́мі;
стоя́ть на твёрдой по́чве стая́ць на цвёрдым гру́нце;
вы́бить по́чву из-под ног вы́біць гле́бу (грунт) з-пад ног;
нащу́пывать (зонди́ровать) по́чву нама́цваць (зандзі́раваць) гле́бу (грунт).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тре́боваться
1. (быть нужным, необходимым) быць патрэ́бным, патрабава́цца;
заво́ду тре́буются рабо́чие заво́ду патрэ́бны (патрабу́юцца) рабо́чыя;
для э́того де́ла тре́бовались больши́е зна́ния для гэ́тай спра́вы патрэ́бны былі́ (патрабава́ліся) вялі́кія ве́ды;
2. безл. (необходимо, нужно) трэ́ба, патрэ́бна;
что и тре́бовалось доказа́ть што і трэ́ба было́ даказа́ць (даве́сці);
на э́то тре́буется мно́го вре́мени на гэ́та трэ́ба (патрэ́бна) шмат ча́су; см. потре́боваться;
3. страд. патрабава́цца; вымага́цца; выкліка́цца; зва́цца; клі́кацца; см. тре́бовать 1, 3.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ваг 1 ’рычаг для падняцця цяжару’ (Клім.), вага ’ўмацаваная на сасе перакладзіна, якая служыць для даставання вады са студні’ (Юрч.); ’палка для ўскладання рознага цяжкага грузу на воз’ (Інстр. I); ’рычаг для падымання бярвення’ (Інстр. II). Да вага (гл.). Серб.-харв. ва̑г ’рычаг’ дазваляе меркаваць, што гэта значэнне з’яўляецца праславянскім.
Ваг 2 ’від павіннасці пражай у час прыгону’ (Шатал.). Да вага. Форма м. р. можа быць вытлумачана ўплывам рус. вес.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пра́дзіва, пра́дзева, прадзіво, прадзьво ’кудзеля, лён, прыгатаваныя для прадзення’ (ТСБМ, Гарэц., Янк. 3., Бесар., Нас., Шат., Касп., Сл. ПЗБ), ’прадзенне’ (Нас., Сл. ПЗБ), ’пража’ (Мат. Гом.). Укр. прядіво, прядиво ’пянька, прыгатаваная для прадзення’, рус. пряде(и)во ’кудзеля, пянька, прыгатаваныя для прадзення’, польск. przędziwo ’матэрыял для прадзення, пража’, чэш. předivo ’матэрыял дня прадзення’, в.-луж. předźvo, серб.-харв. предиво ’тс’, славен. predívo ’тс’, балг. пре́диво. Прасл. *pręd‑ivo. Да прасці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кваснэ́к ’камяк цеста, што пакідаюць у дзяжы для закваскі’, ’перапечка з хлебнага цеста, прызначаная для закваскі’ (Сл. паўн.-зах.). Да *квасняк. Гіперкарэктнае э пад націскам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тва́рба ’духмянае рэчыва для прыманкі пчол’ (Мат. Гом.), тво́рба ’прынада для пчол’ (ПСл), тво́рба́ ’тс’ (ТС). Аддзеяслоўны назоўнік з суф. -ба ад тварыць 2, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)