упадаба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм.
1. Спадабаць, захапіцца кім‑, чым‑н. [Канстанцін Міхайлавіч:] — Прачытаў яму [бацьку] свой верш за чужы. А ўжо як бацька ўпадабаў, прызнаўся, што напісаў сам. Лужанін. Стаўшы калгасным конюхам,.. [Павел] так упадабаў гэтую работу, так звыкся з коньмі, што не хацеў і адыходзіць ад іх. Кулакоўскі.
2. Палюбіць каго‑н. Упадабала.. [Лукер’я] тады мужнага чэкіста-камсамольца, выйшла за яго замуж. Місько. [Жняя:] — Зямляк то зямляк, але ж і ўпадабаў. Ды і чаму цябе не ўпадабаць: ты ж як тая кветачка. А кветачка ж кожнай пчолцы кідаецца ў вочы. Сабаленка. Дзе гэта відана, каб шляхцянка ўпадабала бацькавага парабка і каб ён так прысох да яе. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Разм.
1. што. Запіхваючы, усунуць куды‑н.; спехам або без разбору палажыць у што‑н. Віцька хуценька сунуў.. [шашку толу] у кішэню, за пазуху ўпхнуў скрутак шнура. Кухараў.
2. каго. Штурхнуўшы, прымусіць увайсці куды‑н. Дзверы адчыніліся са скрыпам, і паліцыянт.. упхнуў у пакой маладую жанчыну. Пестрак.
3. што. Прымусіць узяць, прыняць што‑н. Ніна адмаўлялася [ад гасцінца], але цётка сілаю ўпхнула здор у торбу. Арабей.
4. каго. Паставіць, накіраваць каго‑н. на якую‑н. работу, пасаду і пад. супраць волі. Не лёс, а Васілеўскі зараз упхнуў яго [бацьку] на гарбарню немца Гальдштэйна. Гарэцкі. // Уладкаваць каго‑н. куды‑н. па пратэкцыі. Не прайшоў [сын] у інстытут, На завочны ўпхнулі. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дабі́ць сов.
1. в разн. знач. доби́ть; (раненого, недобитого — ещё) прико́нчить;
д. во́рага — доби́ть врага́;
д. трэ́снутую тале́рку — доби́ть тре́снувшую таре́лку;
д. пара́ненага зве́ра — доби́ть (прико́нчить) ра́неного зве́ря;
2. (окончить вколачивание) доколоти́ть;
д. цвік — доколоти́ть гвоздь;
3. разг. (завершить какую-л. работу) око́нчить, зако́нчить;
◊ д. да ру́чкі — доби́ть до ру́чки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
увайсці́, увайду́, уво́йдзеш, уво́йдзе; увайшо́ў, -шла́, -ло́; увайдзі́; зак.
1. Уступіць, пранікнуць унутр.
У. ў дом.
У. ў гісторыю (перан.: захавацца ў памяці чалавецтва).
2. Уключыцца ў склад, у члены чаго-н.
У. ў склад праўлення.
3. Змясціцца.
У бочку ўвайшло яшчэ адно вядро вады.
4. Асвоіцца з чым-н., унікнуць у што-н.
У. ў новую работу.
У. ў курс справы.
5. У спалучэнні з абстрактнымі назоўнікамі азначае пачатак дзеяння, стану, названага назоўнікам.
У. ў моду (стаць звычайным, прывычным). У. ў прывычку (стаць прывычным). У. ў азарт (моцна захапіцца чым-н., адчуць запал да чаго-н.). У. ў давер (пачаць карыстацца даверам). У. ў сілу (падужэць, а таксама стаць законным, дзейным).
6. Прайсці які-н. шлях (разм.).
У. дзесяць кіламетраў.
|| незак. увахо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 1—5 знач.).
|| наз. увахо́д, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.) і увахо́джанне, -я, н. (да 1, 2, 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хапа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. за каго-што. Браць, хапаць рукою (рукамі) каго-, што-н., брацца.
Х. за плот.
2. за што. Паспешліва брацца за які-н. інструмент, прыладу і пад., каб выканаць якую-н. работу (разм.).
Х. за лапату.
3. за што. Паспешна і несістэматычна рабіць што-н., пераходзячы ад адной справы да другой (разм.).
Не ведаю, за што х.
Яна за ўсё хапаецца і нічога не даводзіць да канца.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра рыбу: кляваць насадку, лавіцца на вуду, спінінг (разм.).
На белую блешню добра хапаюцца шчупакі.
5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Знаходзіцца, захоўвацца дзе-н. (разм.).
Адзенне і палотны хаваліся ў скрыні.
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зберагацца на пэўны выпадак.
На жніво заўсёды хавалася сала.
|| зак. схапі́цца, схаплю́ся, схо́пішся, схо́піцца і хапі́цца, хаплю́ся, хо́пішся, хо́піцца (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рука́в
1. в разн. знач. рука́ў, -кава́ м.;
пла́тье с дли́нными рукава́ми суке́нка з до́ўгімі рукава́мі;
рука́в реки́ геогр. рука́ў ракі́;
2. (пожарный) рука́ў, -кава́ м.; разг. кі́шка, -кі ж.;
◊
рабо́тать спустя́ рукава́ працава́ць як мо́крае гары́ць; рабі́ць як не сваі́мі рука́мі;
приня́ться за де́ло, засучи́в рукава́ узя́цца за рабо́ту, закаса́ўшы рукавы́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адазва́цца сов., в разн. знач. отозва́ться; (о звуке, боли — ещё) отда́ться; (проявиться — ещё) сказа́ться;
а. на чый-не́будзь го́лас — отозва́ться на чей-л. го́лос;
а. пра рабо́ту каго́-не́будзь — отозва́ться о рабо́те кого́-л.;
рэ́ха ~ва́лася ў ле́се — э́хо отда́ло́сь в лесу́;
нерво́вае ўзрушэ́нне ~зва́лася на здаро́ўі — не́рвное возбужде́ние отозва́ло́сь (сказа́лось) на здоро́вье
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падагна́ць сов.
1. (приблизить) подогна́ть;
п. плыт да бе́рага — подогна́ть плот к бе́регу;
2. (подо что-л.) подогна́ть;
п. ло́дку под мост — подогна́ть ло́дку под мост;
3. (заставить бежать быстрее) подогна́ть, подстегну́ть, подхлестну́ть;
4. перен. (заставить поспешить) подогна́ть, поторопи́ть, подстегну́ть, подтолкну́ть, подхлестну́ть;
5. (работу) подогна́ть;
6. (сделать соответствующим по размеру) подогна́ть, пригна́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падпо́лле, ‑я, н.
1. Памяшканне пад падлогаю; падвал. Пахла саладкаватай прэллю — якраз пасярод хаты ляжала выграбеная з падполля бульба з доўгімі белымі расткамі. Навуменка.
2. Дзейнасць, накіраваная супраць улад, якая праходзіць тайна, ва ўмовах строгай канспірацыі, а таксама жыццё ў такіх умовах каго‑н., хто змагаецца супраць улад. У памяці паўставала то адно, то другое і перад усім — вайна, падполле ў час нямецкай акупацыі. Карпаў. У часы буржуазнай Польшчы камуністы працавалі ў глыбокім падполлі. Карпюк. // зб. Людзі, якія працуюць у такіх умовах, вядуць канспіратыўную работу. У час сакавіцкага правалу Мінскага падполля сям’я Амельянюкоў схавалася ў знаёмых людзей. «Звязда». Край мой, край Лясістых пушчаў, Балатоў і поля, Захаваў ты ў сваіх гушчах Нашае падполле. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падрыхтава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., каго-што.
1. Правесці папярэднюю работу для ажыццяўлення, выканання чаго‑н. Падрыхтаваць даклад. Падрыхтаваць рукапіс да набору. □ Штаб злучэння падрыхтаваў план разгрому карнікаў. Шамякін. // Зрабіць поўнасцю гатовым, прыдатным для выкарыстання. [Плакс:] — Перш чым сеяць, трэба падрыхтаваць глебу, трэба павыкарчоўваць карэнне... Зарэцкі.
2. Даць неабходныя веды, навучыць для якой‑н. мэты. Падрыхтаваць навучэнцаў да экзаменаў. Падрыхтаваць спецыялістаў. □ Робячы стаўку на шырокае народнае паўстанне, Кастусь думаў і пра яго кіраўнікоў і арганізатараў. Дзе іх узяць?.. Іх трэба толькі выявіць і падрыхтаваць. Якімовіч.
3. Настроіць адпаведным чынам для ўспрымання якой‑н. навіны, звесткі і пад. [Аня:] — А што, калі бацька будзе супроць нашага вяселля? Ты ж ведаеш яго, ён такі ўпарты. Яго трэба падрыхтаваць, угаварыць. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)