◎ Пло́мік ’часопіс’ (Жд. 1). З польск. płomyk — назва польск. часопіса.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тараба́й ’трактар’ (ТС). Гукапераймальная назва, магчыма, іранічная. Гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Глаго́ліца ’глаголіца, назва адной са ст.-слав. азбук’. Рус. глаго́лица, укр. глаго́лиця. Утварэнне ад ст.-слав. глаголъ ’слова’. Гл. Фасмер, 1, 409; Шанскі, 1, Г, 85 (там і агляд праблематыкі). Як назва азбукі з’явілася прыблізна ў сярэдзіне XIX ст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Анцы́пар ’д’ябал’ (Касп.). Магчыма, кантамінацыя анціхрыст (гл. антыхрыст), люцыпар (Люцыфер), Анісіфар (Онисифоръ — Успенскі, Труды знак., 5, 487), а магчыма, і назвы зоркі на захадзе Antifer, улічваючы, што Люцыфер — старая назва Венеры (ССРЛЯ), назва зоркі тлумачыцца як лац. слова паводле ўзору Люцыфер.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мяну́шка ’назва, дадзеная чалавеку жартам, у насмешку або для канспірацыі’, брэсц. мэню́шка ’назва жывёлы’ (ТСБМ, Сцяшк., Сл. Брэс.), мяню́шка ’тс’ (навагр., Сл. ПЗБ), мяню́шкі (слуц., Мал.). Беларускае. Утворана накшталт польск. mianowisko, mianówka. Да імя (гл.). Гл. таксама Карскі, 1, 232.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бібліятэ́ка, -і, ДМ -тэ́цы, мн. -і, -тэ́к, ж.
1. Установа, якая збірае і захоўвае кнігі для грамадскага карыстання.
Нацыянальная б.
Беларусі.
2. Збор кніг, якія з’яўляюцца прыватнай або грамадскай уласнасцю, а таксама памяшканне, дзе яны захоўваюцца.
Б. вучонага.
3. Назва серыі кніг пэўнай тэматыкі.
Б. паэта.
Б. настаўніка.
|| памянш. бібліятэ́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 3 знач.).
|| прым. бібліятэ́чны, -ая, -ае.
Бібліятэчная справа.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стату́т, -а, М -ту́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Збор правіл, якія вызначаюць і рэгулююць парадак дзейнасці, выканання ці прымянення чаго-н., або звод палажэнняў, што вызначаюць структуру, прычыны і парадак дзейнасці якой-н. арганізацыі, установы.
С.
Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.
2. Апісанне ордэна, парадак узнагароды ордэнам і яго нашэння.
3. У некаторых краінах (ЗША, Вялікабрытаніі і інш.) — назва заканадаўчых актаў агульнанарматыўнага характару.
С.
Вялікага Княства Літоўскага.
|| прым. стату́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тро́йка, -і, ДМ тро́йцы, мн. -і, тро́ек, ж.
1. Лічба
3.
2. Адзнака паспяховасці вучняў, студэнтаў (разм.).
Атрымаць тройку па матэматыцы.
3. Трое коней, запрэжаных поруч у адзін экіпаж.
Катацца на тройцы.
4. Група з трох чалавек або трох аднародных прадметаў.
5. Касцюм, у які ўваходзяць пінжак, штаны або спадніца, камізэлька.
6. Назва чаго-н., абазначанага лічбай 3 (трамвай, аўтобус і пад.; разм.).
|| прым. тро́ечны, -ая, -ае (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
акадэ́мія, ‑і, ж.
1. Вышэйшая дзяржаўная навуковая ўстанова, у задачу якой уваходзіць развіццё навук або мастацтваў. Акадэмія навук Беларускай ССР.
2. Назва некаторых вышэйшых навучальных устаноў па спецыяльных галінах навукі. Сельскагаспадарчая акадэмія. Ваенна-палітычная акадэмія.
•••
Акадэмія мастацтваў — вышэйшая мастацкая школа і вышэйшая навучальная ўстанова ў галіне выяўленчага мастацтва.
[Ад грэч. akademia — мясцовасць каля Афін, дзе была заснавана Платонам (4 ст. да н. э.) філасофская школа. Першапачаткова — назва міфічнага героя Акадэма.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарма́та, ‑ы, ДМ ‑маце, ж.
Агульная назва артылерыйскай зброі (пушка, гаўбіца, марціра і інш.). Супрацьтанкавая гармата. Зенітная гармата. □ Некалькі гадзін грымелі нашы гарматы, і водгулле іх грому далёка расплывалася па нетрах лясоў і балот Палесся. Колас.
•••
Гарматай не праб’еш гл. прабіць.
Страляць з гарматы па вераб’ях гл. страляць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)