сяржа́нцкі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да сяржанта, належыць яму. Сяржанцкае званне. □ І па руках пайшоў ягоны З бліскучай крышкай партабак. І тут сяржанцкія паганы Усе разглядзелі... Гаўрусёў. Віктар Бурачок, які за год вайны здабыў сяржанцкія лычкі, ідзе побач з памкамузводам Смірновым. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цярпі́мы, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, які можна цярпець, з якім можна мірыцца. Сышоўся [Максім] без шлюбу з жанчынай, а жыў пасямейнаму .. Усе прымалі гэта як факт, мажліва і непрыемны, але цярпімы. Машара.
2. Такі, які схільны мірыцца з кім‑, чым‑н.; паблажлівы, памяркоўны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́ціснуць сов.
1. вы́жать, вы́давить;
в. сок — вы́жать (вы́давить) сок;
в. лімо́н — вы́жать лимо́н;
2. (стекло и т.п.) вы́давить;
3. вы́теснить; вы́жать;
в. з нато́ўпу — вы́теснить (вы́жать) из толпы́;
4. вы́тиснить, вы́тиснуть;
в. на́дпіс залаты́мі лі́тарамі — вы́тиснить (вы́тиснуть) на́дпись золоты́ми бу́квами;
5. перен. вы́жать;
в. усе́ сі́лы — вы́жать все си́лы;
◊ в. слязу́ — пусти́ть слезу́;
в. усе́ со́кі — вы́жать все со́ки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гато́вы, -ая, -ае; гато́ў, гато́ва.
1. да чаго і з інф. Які зрабіў усе неабходныя прыгатаванні.
Г. да ад’езду.
2. на што або з інф. Які схільны зрабіць што-н., з якім можа што-н. адбыцца.
Г. памагаць садзіць бульбу.
Бульба гатова зацвісці.
3. Канчаткова зроблены, годны для ўжывання, выкарыстання.
Абед г.
Гатовыя дэталі.
На ўсім гатовым (наз.).
4. толькі кар. ф., у знач. вык. Выражае канчатковы вынік якога-н. дзеяння або стану і ўжыв. ў знач.:
а) памёр, сканаў;
б) зусім п’яны (разм.).
Ужо гатоў!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угаці́ць сов.
1. вложи́ть в гать;
2. разг. (израсходовать всё, многое) ухло́пать; вбу́хать;
у. усе́ гро́шы — ухло́пать все де́ньги;
у. усё ма́сла ў кацёл — вбу́хать всё ма́сло в котёл
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ады́стар ’сапраўдны’ (адыстар бацька) (Нас., БРС, Кольб., Бір. дыс., Гарэц.), азістар ’тс’ (палес., Вярэніч, вусн. паведамл.), адыхтар ’тс’ (Шат.). Паводле Насовіча, з лац. adinstar (Нас., 3). Існуе магчымасць іншай, хоць менш верагоднай версіі. Апрача адыстар (а гэтай форма старэйшая за адыхтар, бо сустракаецца на краях беларускай моўнай тэрыторыі ад Магілёўшчыны да Беласточчыны), у Прыпяцім Палессі (цэнтральная і заходняя частка) знаходзім азістар і зістар у тым жа дакладна значэнні. Да гэтай формы добра пасуе славен. zister ’сапраўдны’, якое не абавязкова зводзіць да za‑iste‑že. Параўн. яшчэ ст.-польск. ister, славац. isterny. Усе гэтыя лексемы ўзыходзяць да вельмі старажытных прыметнікаў на ‑r (гл. Мейе, Общеслав., 243) ад istъ ’сапраўдны’ (рус. истинный). Параўн. яшчэ ўсходнепалескае стотны бацька (< істотны сапраўдны’). Усе прыметнікі маюць значэнні сапраўдны’, ’таго ж рода’, асабліва адносна сына і бацькі. Тады адыстар < *ад‑іст‑ер (< od‑ist‑erъ). Копечны (пісьм. паведамл.) звязвае адыстар/адыхтар з славац. chťa/sťa ’як’ (< xъtěti).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
еди́ный
1. адзі́ны;
еди́ный план де́йствия адзі́ны план дзе́яння;
2. (то же, что один) адзі́н, адна́, адно́;
еди́ное це́лое адно́ цэ́лае;
◊
все до еди́ного усе́ да аднаго́;
всё еди́но усё адно́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
повинова́ться сов. паслу́хаць (каго), паслу́хацца (каго); падпара́дкавацца (каму); несов. слу́хаць (каго), слу́хацца (каго); падпарадко́ўвацца (каму);
слу́шаю и повину́юсь слу́хаю і падпарадко́ўваюся;
все тела́ повину́ются зако́ну тяготе́ния усе́ це́лы падпарадко́ўваюцца зако́ну прыцягне́ння;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пазатыка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Заткнуць усе, многія адтуліны. Выбітыя выбухам бомбы шыбы маці яшчэ з восені пазатыкала анучамі. Навуменка.
2. Засунуць за што‑н., уткнуць куды‑н. усё, многае. Пазатыкаць сякеры за пояс. □ Хлопцы раздзялілі кветкі, пазатыкалі іх у пятліцы. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пакача́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Качацца, валяцца некаторы час. Распрогшы каня, Аўрам пусціў яго на прыгуменне пакачацца, потым выняў з воза мех з канюшынай і кінуў на зямлю. Чарнышэвіч. Усе сышліся на высокім і паляўнічым беразе Нёмана, дзе можна было пакачацца на зялёнай траўцы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)