я́лавіна, ‑ы, ж.
Зямля, не араная некалькі гадоў запар; аблога. Юрась заараў ялавіну. Чорны. [Грушка:] — На вашай зямлі за вайну стала многа аблог ці, як кажуць у нас, ялавін. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Куме́ць ’кавалак зямлі, які атрымаў селянін за працу’ (Яшк.). Гэта значэнне, зафіксаванае на Ваеншчыне, суадносіцца з кумець (гродз.) ’жменя’, якое запазычана з літ. kumšte ’кулак’ (Цыхун, Лекс. балтызмы, 52). Параўн. Лаўчутэ, Балтизмы, 46.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плу́шкі 1 ’палавінкі гарбуза’ (пух., Сл. ПЗБ). Да апуха, плаха i̯ (гл.).⇉■
◎ Плу́шкі 2 ’перамёрзлая ў зямлі бульбіна’ (дубр., Нар. словатв.). Няясна, магчыма, роднаснае чэш. plucha ’абалонка зерня’, далей д& плюхлы ’вялы’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скрыдэ́ль ‘скрыль’, памянш. скрыдэ́лек, скрыдэ́лак (беласт., ашм., гродз., Сл. ПЗБ), скры́длікі ‘страва з цёртай бульбы’ (Сцяшк. Сл.), сюды ж, відаць, скрыдле́ўе ‘скібы змёрзлай зямлі’ (віц., Хрэст. дыял.). Кантамінацыя скрыль і скрыдла, скрыдля (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спу́тник
1. в разн. знач. спадаро́жнік, -ка м.;
спу́тники Юпи́тера астр. спадаро́жнікі Юпі́тара;
иску́сственный спу́тник Земли́ шту́чны спадаро́жнік Зямлі́;
2. (пособие, справочник) дапамо́жнік, -ка м.;
«Спу́тник электроте́хника» «Дапамо́жнік электратэ́хніка»;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нахілі́цца сов. наклони́ться; накрени́ться;
дзяўчы́на ~лася да ба́цькі — де́вушка наклони́лась к отцу́;
дрэ́ва ~лася да са́май зямлі́ — де́рево наклони́лось к са́мой земле́;
ка́тэр мо́цна ~лі́ўся — ка́тер си́льно накрени́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спадаро́жнік м.
1. в разн. знач. спу́тник; попу́тчик;
мае́ ~кі — мои́ спу́тники (попу́тчики);
спадаро́жнік жыцця́ — спу́тник жи́зни;
2. (о небесных телах) спу́тник;
шту́чны спадаро́жнік Зямлі́ — иску́сственный спу́тник Земли́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Падня́ць ’узяць, падабраць што-н. з зямлі, падлогі і пад.; перавесці ў вертыкальнае становішча і г. д.’ Рус. подня́ть, укр. підня́ти, польск. podjąć і г. д. Да праслав. j‑ьmǫ, ęti. Параўн. абняць, мець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ме́рці, мру, мрэш, мрэ; незак.
Разм. Гінуць, паміраць. Высахла папараць, паўставала з зямлі, прычасалася; цяпер яна зусім маладая, бы і не мерла, а толькі змяніла свой колер на зіму. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нагаспада́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.
Разм. Кіруючы гаспадаркай, дасягнуць чаго‑н. [Цімох:] — Лубін будзем сеяць, сырадэлю. [Даніла:] — Сей. Пагляджу, як ты нагаспадарыш. Пальчэўскі. Без каня не нагаспадарыш і на добрай зямлі. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)