вы́парыцца, ‑ру ся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
1. Знікнуць, ператварыўшыся ў пару. Вада выпарылася. // перан. Знікнуць, перастаць існаваць. Стала няўтульна, цёмна і клопатна, і радасць у момант выпарылася. Мележ.
2. Вымыцца ў лазні з парай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыццёвасць, ‑і, ж.
1. Здольнасць усяго жывога падтрымліваць сваё існаванне, прыстасоўвацца да асяроддзя. Жыццёвасць арганізма. Жыццёвасць раслінных форм.
2. перан. Здольнасць існаваць і развівацца. Жыццёвасць калгаснага ладу.
3. Адпаведнасць рэчаіснасці, сувязь з жыццём. Жыццёвасць літаратурных вобразаў. Жыццёвасць планаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыць, жыцца, існаваць; мецца, дыхаць (разм.) □ каратаць жыццё
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
мадзе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Разм. Жыць у цяжкіх умовах. [Сузан] не жыве, а мадзее.. Трэба лічыцца з кожным цэнтам. Лынькоў. // Бязмэтна існаваць; марнець. — Ну, дык як, дзяўчаты, жывяце? — Як гарох пры дарозе, — першая адказала Валя. — Не жывём, а мадзеем. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стыля́жны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да стылягі, належыць або ўласцівы яму. Дагэтуль .. [Славік] дэманстратыўна, знаёміў сваіх стыляжных сяброў з рабочай дзяўчынай і пляваў на іх кпіны. Шамякін. Паўстае пытанне, як мог існаваць такі стыляжны тып у асяроддзі простых калгасных людзей? «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прымадзе́ць ’прытаміцца’ (Байк. і Некр.). Да мадзе́ць ’жыць у цяжкіх умовах, гараваць; марнець; бязмэтна існаваць’ (гл.), якое ўзыходзіць да прасл. дыял. *mъděti, параўн. рускія дыялектныя формы, якія захоўваюць спрадвечную семантыку: паўн.-дзвін. промоди́ть ’зрабіць кіслым, тухлым, прагнілым’, тул. промоде́ть ’чэзнуць, марнець на працягу пэўнага часу’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жыву́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Жыццяздольны, вынослівы. Хвошч — чалавек жывучы, сухі, жылісты, учэпісты, як і тая трава, праз якую атрымаў ён сваё трапнае прозвішча. Лупсякоў.
2. перан. Устойлівы, здольны доўга існаваць, захоўвацца. Дужа жывучымі былі традыцыі савецкага калектывізму ва ўсім вясковым побыце Загальшчыны. Залескі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мадзе́ць ’жыць у цяжкіх умовах, абы-як, гараваць’, ’марнець’, ’бязмэтна існаваць’ (ТСБМ; усх.-маг., КЭС; Гарэц., Янк. БП, Нас., Ян., Касп., Мат. Гом., Бяльк., Растарг.; рэч., Нар. сл.). Рус. паўн. моде́ть ’гніць, псавацца’, ’кіснуць’, ’паволі рабіць што-небудзь’, ’слаба гарэць’, ’прэць’, ’тлець’, ’вянуць’, ’чаўрэць, марнець, існаваць’, моделый ’слабы, знясілены’, ’стомлены’. Звязана з ц.-слав. измъдѣти ’самлець’, мъдити, умъднѫти ’марудзіць’, з назвай левага прытока р. Мсты (Наўгар. вобл.) — Мда ’павольная рака’, з чэш. mdlý ’слабы, бяссільны’, польск. mdły ’лядаік’, ’слабы’, ’мізэрны’, в.-луж. módły ’тс’, славен. medǝ̀l ’слабы’, mǝ̀dléti ’марнець, чэзнуць’ (Фасмер, 2, 636 і 590–591; Праабражэнскі, 1, 544). Брукнер (347–348) у якасці і.-е. адпаведнікаў прыводзіць літ. maũsti ’ныць’, ’сумаваць’, ãpmaudas ’злосць, прыкрасць’, гоц. (ga)maudjan ’успомніць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зве́сціся, звяду́ся, звядзе́шся, звядзе́цца; звядзёмся, зведзяце́ся, звяду́цца; звёўся, звяла́ся, -ло́ся; звядзі́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перастаць існаваць, знікнуць.
Тая парода жывёлы ўжо звялася.
2. Страціць сілы, пахудзець.
Звёўся чалавек зусім.
3. да чаго і на што. Скараціўшыся, спрасціўшыся, выразіцца ў чым-н. малым, нескладаным.
Справа звялася да дробязей.
З. на нішто (страціць усякі сэнс, усякае значэнне).
|| незак. зво́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сва́стыка ‘знак у выглядзе крыжа з загнутымі пад прамым вуглом канцамі — эмблема германскага фашызму (першапачаткова культавы знак некаторых старажытных рэлігій)’ (ТСБМ). З ням. Swastika ‘тс’, што ўзыходзіць да ст.-інд. svastika ‘сустрэча, весялосць, здароўе’ з su‑ ‘добры’ і asti ‘быць, існаваць’, роднаснага прасл. *(j)estь (гл. ёсць) гл. Майргофер, 3, 637; Сной₂, 713.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)