сцямне́лы, ‑ая, ‑ае.
Які стаў цёмным, пацямнеў. Лоб высокі, нейкі сцямнелы, пукаты; шчокі праваліліся. Скрыган. Белыя краны строма вырысоўваліся на фоне яшчэ не зусім сцямнелага неба. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
увалі́цца¹, увалю́ся, ува́лішся, ува́ліцца; зак.
1. у што. Упасці ўнутр чаго-н.
У. ў сажалку.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць упалым.
Шчокі ўваліліся.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Абрушыцца ўнутр чаго-н. (разм.).
Увалілася страха гумна.
4. Увайсці з шумам, цяжка (разм.).
У хату ўваліўся цэлы натоўп.
|| незак. ува́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўнашчо́кі, ‑ая, ‑ае.
Які мае поўныя шчокі. Глянуўшы цераз плячо, Антанюк убачыў цёмныя, з агеньчыкамі, вочы Залеціна. На курносым, паўнашчокім, яшчэ юнацкім твары не відаць было стомленасці. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчака́, ‑і, ДМ шчацэ; мн. шчокі, шчок; ж.
1. Частка твару ад скулы да ніжняй сківіцы.
2. Спец. Бакавая плоская частка паверхні чаго‑н. (апарата, механізма, прадмета і пад.). Шчака сякеры. □ У печы, збоку за шчакой, стаяў маленькі гаршчэчак. Пташнікаў.
3. звычайна мн. (шчо́кі, шчок). Высокія крутыя скалістыя берагі ракі; высокія схілы цясніны. Рака тут заціснута ў абрывістых берагах-«шчоках». Гавеман.
•••
Уплятаць за абедзве шчакі гл. уплятаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жы́лле, ‑я, н., зб.
Разм. Жылы (гл. жыла ў 1, 2 знач.). Крывёю паліліся не толькі шчокі, а і вушы, лысіна, шыя, на якой зараз жа павыпіналася жыллё. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
намёрзлы і наме́рзлы, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад намерзнуць.
2. у знач. прым. Які змёрз на холадзе, азябнуў. Маша, расціраючы рукамі пунцовыя намёрзлыя шчокі, падышла да стала. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
румя́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены; незак.
1. каго-што. Фарбаваць румянамі.
Р. сабе твар.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрываць румянцам.
Мароз румяніць шчокі.
Зара румяніць неба.
|| зак. нарумя́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (да 1 знач.) і зарумя́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (да 2 знач.).
|| звар. румя́ніцца, -нюся, -нішся, -ніцца (да 1 знач.); зак. нарумя́ніцца, -нюся, -нішся, -ніцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нашчыпа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. чаго. Шчыпаючы, набраць, нарваць у якой‑н. колькасці. Нашчыпаць цыбулі. Нашчыпаць шчаўя.
2. што. Разм. Зашчаміць, прышчаміць скуру цела ў многіх месцах. Нашчыпаць шчокі. Нашчыпаць вушы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пу́хця (пухтя) ’той, хто надзьмуў шчокі’ (кобр., Нар. лекс.), укр. пухтя ’таўсцяк’. Аддзеяслоўны назоўнік, параўн. пухтиты ’ўспыхваць, гудзець (пра агонь)’ (Клім.). Рус. пухтеть ’паднімацца, паадходзіць (пра цеста); брадзіць’, серб.-харв. puhtati ’пускаць бурбалкі, бурліць’ і асабліва пу́хор ’попел, што Уздымаецца ўверх’; усё да *puxati ’пыхаць, дзьмуць’ (Скок, 3, 69). Гл. nyxaijь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ап’яне́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які знаходзіцца ў стане ап’янення; захмялелы. Пятро, крыху ап’янелы ад выпітага лікёру, абнімаў.. [Любу] і цалаваў у вусны, у гарачыя шчокі. Шамякін.
2. перан. Узбуджаны чым‑н. Ап’янелы ад шчасця.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)