зямны́ в разн. знач. земно́й;
~ны́я не́тры — земны́е не́дра;
карэ́нні п’юць ~ны́я со́кі — ко́рни пьют земны́е со́ки;
○ з. магнеты́зм — земно́й магнети́зм;
~на́я кара́ — земна́я кора́;
◊ з. пакло́н — земно́й покло́н;
з. рай — земно́й рай;
з. шар — земно́й шар
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мяч, ‑а́, м.
Зроблены з пругкага матэрыялу шар для гульні, які адскаквае пры ўдары аб цвёрдую паверхню. Футбольны мяч. Хакей з мячом.
•••
Кручаны мяч — мяч, які пры палёце круціцца ў бок палёту (пры гульні ў валейбол, тэніс і інш.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́рык м., уменьш. (к шар) ша́рик;
○ чырво́ныя крывяны́я ~кі — кра́сные кровяны́е ша́рики;
бе́лыя крывяны́я ~кі — бе́лые кровяны́е ша́рики
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Ашарэ́ніць, ошэрэ́ніць ’абступіць кругом, акружыць натоўпам’ (КСТ). Ад шарэн, чарэн ’шэраг, мноства (звычайна пра грыбы)’; магчыма, звязваецца ў свядомасці з шар ’рад’, шарэнак шарэнга’. Параўн. ачарануць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́за ’адтуліна на краі більярднага стала з сеткай, у якую падае шар’ (ТСБМ). Запазычана з польск. łuza ’тс’ праз рус. мову (КЭСРЯ, 248; Крукоўскі, Уплыў, 79).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сфе́ра ж., в разн. знач. сфе́ра; (о форме тела — ещё) шар м.;
с. ўплы́ву — сфе́ра влия́ния;
зямна́я с. — земна́я сфе́ра; земно́й шар;
адчува́ць сябе́ ў сваёй ~ры — чу́вствовать себя́ в свое́й сфе́ре;
нябе́сная с. — небе́сная сфе́ра;
с. паслу́г — сфе́ра услу́г
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апі́саны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад апісаць.
2. у знач. прым. Такі, усе стораны, грані якога з’яўляюцца датычнымі да акружнасці, паверхні (пра многавугольнік, мнагаграннік) або на якім ляжаць усе вяршыні ўпісанага многавугольніка, мнагагранніка (пра акружнасць, шар). Апісаны трохвугольнік. Апісаная прызма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дупле́т, ‑а, М ‑леце, м.
1. У більярднай гульні — удар шаром у другі шар, які, ударыўшыся аб борт і адскочыўшы ад яго, трапляе ў лузу.
2. Тое, што і дублет (у 2 знач.). Анісім доўга і пільна цэліўся і стрэліў дуплетам. Сачанка.
[Фр. doublet.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трыпле́т, ‑а, М ‑плоце, м.
1. Назва розных сістэм, устройстваў і пад., якія характарызуюцца наяўнасцю трох частак.
2. Трэці экземпляр якой‑н. рэчы (звычайна рэдкай).
3. У більярдзе — удар, пры якім шар трапляе ў цэль, адскочыўшы спачатку ад аднаго, потым ад другога борта.
[Ад фр. tripler — утройваць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бал ’ацэнка і да т. п.’ Рус. балл, укр. бал. Запазычанне з ням. Ball (< франц.) або франц. balle ’шар’. Фасмер, 1, 116–117. Падрабязна гл. Шанскі, 1, Б, 25.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)