аўгу́р, ‑а, м.
1. У Старажытным Рыме — жрэц, які тлумачыў уяўную волю багоў па шчабятанню і палёце птушак.
2. Іран. Пра таго, хто свае спецыяльныя веды ператварае ў тайну, хто робіць выгляд, што ведае асаблівыя тайны.
[Лац. augur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кантраба́ндны, ‑ая, ‑ае.
Які з’яўляецца кантрабандай. Кантрабандны тавар. // перан. Тайны, забаронены. У часе ж вайны з немцамі пан Зыгмусь некалькі разоў перавозіў кантрабандным парадкам цара Мікалая, каб за граніцай ён мог пабачыцца і пагутарыць з Вільгельмам. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падпо́льны, ‑ая, ‑ае.
Які адбываецца, праходзіць ва ўмовах падполля (у 2 знач.); нелегальны, тайны. Падпольная работа патрабуе канспірацыі. Новікаў. Ад сваіх людзей Заслонаў ужо ведаў, што ў дэпо дзейнічае падпольная камсамольская група, і здагадваўся, хто яе ўзначальвае. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
масо́ўка, ‑і, ДМ ‑соўцы; Р мн. ‑совак; ж.
1. Невялікі мітынг, тайны рэвалюцыйны сход у дарэвалюцыйнай Расіі. План масоўкі быў распрацаваны дакладна. Быў вызначаны дзень, час і месца. Пестрак.
2. Масавая экскурсія, прагулка.
3. Масавая сцэна (у спектаклі, фільме).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
правака́тар, ‑а, м.
1. Тайны агент, які дзейнічае шляхам правакацыі (у 1, 2 знач.). Ганне Сяргееўне і раней у падполлі прыходзілася сустракацца з такімі выпадкамі, калі трэба было ліквідаваць правакатараў. Няхай.
2. Падбухторшчык, які дзейнічае са здрадніцкай мэтай. Правакатар вайны.
[Ад лац. provocator.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адва́жны, ‑ая, ‑ае.
Які не баіцца небяспекі; смелы, рашучы, бясстрашны. Адважны чалавек. Адважны мараплавец. Адважныя сыны Радзімы. □ Адважныя людзі Савецкай краіны Пайшлі ў наступленне на тайны прыроды. Колас. [Маці:] — Пойдзеш ты у свет і людзі Хадою адважнай, Прад табою слацца будзе Край наш неабсяжны. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. каго-што. Прызнаць у кім-, чым-н. знаёмага, знаёмае.
Пакой быў такі чысты, што яго нельга было п.
2. Тое, што і апазнаць.
3. каго-што. Зразумець, набыць веды пра што-н., атрымаць сапраўднае ўяўленне пра каго-, што-н. (кніжн.).
П. тайны Сусвету.
П. народнае жыццё.
4. што. Зведаць, перажыць (кніжн.).
П. гора.
|| незак. пазнава́ць, -наю́, -нае́ш, -нае́; -наём, -наяце́, -наю́ць.
|| наз. пазна́нне, -я, н. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Змо́ва ’тайны згавор’. Рус. уст. абл. смо́лва ’гутарка; угавор’, укр. змо́ва ’змова’, польск. zmowa ’тс’, славац. zmluva ’пагадненне’. Ст.-бел. змова (Александрыя), змовца (Гіст. лекс., 99). Прасл. дыял. sъml̥va — бяссуфіксны наз. ад дзеяслова sъ‑mъl‑ vjati з коранем mъlv‑ (гл. мова). Ст.-бел. змовца (XVII ст.) з польск. (Булыка, Запазыч., 123), хаця і суадносіцца са змова, якое можа быць і вынікам унутранага развіцця.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́браны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад выбраць.
2. у знач. прым. Адабраны да выдання. Выбраныя творы.
3. у знач. наз. вы́браныя, ‑ых. Людзі, якія вылучаюцца сярод іншых грамадскім становішчам, розумам, талентам. Сама Зока намякала на нешта большае, на тайны, якія могуць ведаць толькі выбраныя. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канспіра́цыя, ‑і, ж.
Сістэма і метады, якія прымяняюцца падпольнай арганізацыяй для захоўвання ў тайне яе дзейнасці; захоўванне тайны. Мікола сам зразумеў, што не пасцярогся ў сварцы з солтысам, у гарачцы парушыў правілы канспірацыі. Сабаленка. Лабановіч, захоўваючы канспірацыю, нават Турсевічу не казаў, што едзе ў Мікуцічы. Колас.
[Ад лац. conspiratio — змова, загавор.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)