а́йкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Вымаўляць, выкрыкваць «ай» ад болю, жалю, здзіўлення і пад. Халуста пачаў бегаць па млыне, хапацца рукамі за галаву, вохкаць, айкаць, стагнаць, стукаць кулакамі ў грудзі. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гу́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Глуха стукаць, удараць. Да гэтага часу людзі паабмалочваліся, толькі ў кагосьці аднаго гупаў на таку старасвецкі цапок. Чорны. Капыты спутаных ног глуха гупаюць у зямлю. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
высту́кваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Незак. да выстукаць.
2. Разм. Рытмічна стукаць, пастукваць. Лямэнт.. стаіць пры стале і задуменна выстуквае пальцамі. Чорны. Пры агарку свечкі адзін [рабочы].. выстукваў малатком — падбіваў боты. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Стуго́ніць ‘біць (капытамі), грукаць’ (КСТ), стугне́ць ‘біць (капытам), адгукацца (пра ўдар капытам)’ (Нар. Гом.), стугоні́ти ‘грукатаць’ (Сл. Брэс., Клім.), ‘глуха стукаць’ (драг., Нар. словатв.), ‘гулка страляць’ (Ян.). Параўн. укр. стугоні́ти, стугні́ти ‘глуха гучаць, грукатаць’. Гукапераймальнае ўтварэнне, параўн. сту́гаць ‘стукаць, важка біць, збіваць’ (ТС), “звонкі” варыянт да сту́каць, гл. Адносна словаўтварэння параўн. стогоне́ць ‘гудзець’ і стуконе́ць ‘стукаць, ляпаць’ (ТС). Гл. ЕСУМ, 5, 456.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
та́хкаць, ‑ае; незак.
Разм.
1. Стукаць. Тахкае і прарэзліва шуміць за Грынямі на рацэ калгасная лесапілка. Пташнікаў. / Пра часткі механізмаў, што працуюць. Непадалёк .. аднастайна тахкаў рухавічок перасовачнай электрастанцыі. Броўка. / Пра аўтаматычную зброю. Тахкае кулямёт.
2. Рытмічна пульсаваць, моцна біцца, стукаць (пра сэрца). Моцна-моцна тахкае .. сэрца, нібы хочучы вырвацца, паляцець з грудзей. Лынькоў. Сэрца ў .. [Цімоха] тахкала так моцна, што, мабыць, пачуў і .. [Сымон]. Навуменка. // безас. Пра пачуццё шуму, удараў (у галаве, вушах і пад.). Тахкае і баліць у галаве. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ло́гаці, ’стукаць’ (Сл. Брэс.). Няясна. Магчыма, балтызм. Параўн. літ. klegė́ti ’грукаць, стукаць, моцна гаварыць, шумець’. Менш верагодна германізм — са шлёгаць ’біць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
малаці́ць, -лачу́, -ло́ціш, -ло́ціць; -ло́чаны; незак.
1. што і без дап. Выбіваць зерне з каласоў.
М. пшаніцу.
2. Стукаць, біць у што-н. (разм.).
Нехта ў дзверы малоціць.
3. што. Разбіваць, ламаць (разм.).
М. посуд.
4. перан. Хутка гаварыць, лапатаць (разм.).
Як пачне м., нічога не зразумееш.
|| наз. малацьба́, -ы́, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Нахлапны́: нахлапная балка ’апошняе суцэльнае бервяно, якое кладзецца над сточанымі бярвеннямі’ (Сл. ПЗБ). Да гукапераймальнага хлопаць ’стукаць, ляскаць; стукаць, накрываць зверху’, параўн. нахлюпісты, ахлу́п (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хло́паць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. каго (што) чым па чым. Стукаць па чым-н., звычайна з шумам.
Х. далоняй па плячы каго-н.
2. чым. Утвараць моцныя гукі, стукаючы чым-н.
Х. дзвярамі.
3. Утвараць кароткія адрывістыя гукі (пра стрэлы, выбухі і пад.).
Дзесьці хлопалі стрэлы.
|| аднакр. хло́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. хло́панне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шлёпаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. каго (што), па чым і чым. Удараць, стукаць чым-н. мяккім, плоскім.
Ш. па руцэ.
Ш. вёсламі па вадзе.
Ш. басаножкамі.
2. Тое, што і шлёпацца (разм.).
Ш. у гразь.
3. Ісці, хадзіць, крочыць (разм.).
Ш. па гразі.
|| аднакр. шлёпнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1 і 2 знач.).
|| наз. шлёпанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)