асфа́льт, -у, М -льце, м.

1. Чорная смалістая маса для пакрыцця дарог, вуліц, тратуараў і пад., утвораная ў выніку акіслення нафты і выпарэння яе лёгкіх фракцый.

2. Дарога, пакрытая такой масай.

Выехалі на а.

|| прым. асфа́льтавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хі́мія, -і, ж.

1. Навука аб складзе, будове, уласцівасцях рэчываў і іх узаемных ператварэннях.

Неарганічная х.

Фізічная х.

2. Якасны склад чаго-н., атрыманы пры дапамозе спецыяльных метадаў і сродкаў.

Х. крыві.

Х. нафты.

|| прым. хімі́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Мазу́т, мазу́та ’астатак ад нафты пасля адгонкі бензіну, газы і газаліну’ (ТСБМ, Мат. Гом.). Запазычана з рус. мазут ’тс’, якое, паводле Ушакова (Толк. сл., 2, 118), — з араб. makhzulāt ’адыходы’ > тур. mazut, mazot (Фасмер, 2, 558; Лёхін, 417).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бензо́л, ‑у, м.

Бясколерная гаручая вадкасць з своеасаблівым пахам, якая атрымліваецца пры перагонцы вугалю, нафты і выкарыстоўваецца ў хімічнай прамысловасці.

[Фр. benzol.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тарта́нне, ‑я, н.

Спец. Устарэлы спосаб здабычы нафты з свідравіны пры дапамозе вялікага вядра з клапанам, падвешанага на стальным тросе.

[Ад азербайджанскага дартмаг — цягнуць, выцягваць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рэзервава́ць, -рву́ю, -рву́еш, -рву́е; -рву́й; -рвава́ны; зак. і незак., што (кніжн.).

Захаваць (захоўваць) у рэзерве (у 1 знач.) што-н.

Р. запасы нафты.

Р. сваю думку (пакінуць за сабой права выказацца пазней).

|| зак. таксама зарэзервава́ць, -рву́ю, -рву́еш, -рву́е; -рву́й; -рвава́ны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

саля́равы, ‑ая, ‑ае.

У выразе: саляравае масла — прадукт перагонкі нафты, які выкарыстоўваецца як паліва для дызеляў, рэчыва для змазкі механізмаў і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нафтаправо́д, ‑а, М ‑дзе, м.

Комплекс збудаванняў для перапампоўвання нафты на адлегласць. Дзяржаўная камісія прыняла ў эксплуатацыю апошні ўчастак другога нафтаправода Туймазы — Омск. «Звязда».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кало́дзежны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да калодзежа. Калодзежны журавель.

2. Які ажыццяўляецца, праводзіцца пры дапамозе калодзежаў (у 2 знач.). Калодзежная здабыча нафты.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Саля́рка ’саляравае масла’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ). Кандэнсацыя словазлучэння саля́равае масла ’прадукт перагонкі нафты, які выкарыстоўваецца як паліва для дызеляў, рэчыва для змазкі механізмаў і пад.’, дзе саляравае ад лац. solaris ’сонечны’ < sol ’сонца’ (Голуб-Ліер, 445). У беларускай, хутчэй за ўсё, непасрэднае запазычанне з рус. соля́рка ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)