ро́зум, -му м.

1. ум, ра́зум;

чалаве́к вялі́кага ~му — челове́к большо́го ума́;

2. рассу́док;

р. дыктава́ў ёй зрабі́ць так — рассу́док диктова́л ей поступи́ть так;

здаро́вы р. — здра́вый смысл (рассу́док);

ад вялі́кага ~муирон. от большо́го ума́;

не пры сваі́м ~ме — не в своём уме́;

бра́цца за р. — бра́ться за ум;

стра́ціць р. — лиши́ться ума́;

наве́сці (наста́віць) на р. — наста́вить на ум;

з ~мам — с умо́м;

набра́цца ~му — набра́ться ума́;

не з яго́ (тваі́м і г.д.) ~мам — не с его́ (твои́м и т.д.) умо́м;

не ў по́ўным ~ме — не в по́лном рассу́дке (уме́);

р. за р. захо́дзіць — ум за ра́зум захо́дит;

~му не дабра́ць — ума́ не приложи́ть;

~му недасту́пна — уму́ непостижи́мо;

адня́ць р. — отня́ть ум;

на мой дурны́ р. — по моему́ сла́бому разуме́нию;

быць у по́ўным ~ме — быть в по́лном рассу́дке;

дзіця́чы р. — де́тский ум;

цвяро́зы р. — здра́вый ум;

мо́цны за́днім ~мам — за́дним умо́м кре́пок;

вы́жыць з ~му — вы́жить из ума́;

з ~му зве́сці — с ума́ свести́;

жыць сваі́м ~мам — жить свои́м умо́м;

жыць чужы́м ~мам — жить чужи́м умо́м;

бог ~му не даў — бог ума́ лиши́л;

асве́чаны р. — просвещённый ум;

дайсці́ сваі́м ~мам — дойти́ свои́м умо́м;

го́ра ад ~му — го́ре от ума́;

схапі́цца за ро́зум — схвати́ться за ум;

дабра́ць ~му — взять в толк;

крану́цца з ~му — спя́тить с ума́;

прыйсці́ да ~му — взя́ться за ум, призаду́маться;

што галава́, то р.посл. ско́лько голо́в, сто́лько умо́в;

людзе́й слу́хай, а свой р. майпосл. люде́й слу́шай, а свой ум име́й;

каб не твой р. ды не на́ша хі́трасць, прапа́лі б усе́ на све́цепогов. е́сли бы не твой ум да не на́ша хи́трость, пропа́ли бы все на све́те

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

путь м.

1. в разн. знач. шлях, род. шля́ху м.; (дорога) даро́га, -гі ж.;

зи́мний путь зі́мняя даро́га;

са́нный путь са́нная даро́га;

во́дный путь во́дны шлях;

пути́ сообще́ния шляхі́ зно́сін;

избра́ть путь че́рез го́ры вы́браць шлях це́раз го́ры;

путь сле́дования даро́га, маршру́т, шлях;

око́льным путём а) кружны́м шля́хам; б) перен. абхо́дным шля́хам;

пусти́ться в путь пусці́цца ў даро́гу;

нам по пути́ нам па даро́зе (у адну́ даро́гу);

на обра́тном пути́ па даро́зе наза́д, наза́д ідучы́ (е́дучы);

по́езд в пути́ цягні́к у даро́зе;

не сто́йте на пути́! а) (на железнодорожном) не сто́йце на пуці́!; б) перен. не сто́йце на даро́зе!;

идти́ по пути́ чего́ ісці́ па шляху́ (шля́хам) чаго́;

Мле́чный Путь Мле́чны Шлях;

2. анат., мн. шляхі́, -хо́ў;

дыха́тельные пути́ дыха́льныя шляхі́;

пищевари́тельные пути́ стравава́льныя шляхі́;

3. ж.-д. пуць, род. пуці́ м.;

железнодоро́жный путь чыгу́начны пуць;

ре́льсовый путь рэ́йкавы пуць;

поста́вить по́езд на запасно́й путь паста́віць цягні́к на запасны́ пуць;

4. (способ) шлях, род. шля́ху м., спо́саб, -бу м.;

ми́рным путём мі́рным шля́хам;

таки́м путём такі́м спо́сабам (шля́хам);

5. разг. (прок, толк) толк, род. то́лку м.; (польза) кары́сць, -ці ж.;

пути́ в нём не́ было то́лку ў ім не было́;

сби́ться с пути́ а) збі́цца з даро́гі; б) перен. збі́цца з даро́гі (збі́цца з то́лку, з тро́пу);

жи́зненный путь жыццёвы шлях;

на ве́рном пути́ на пра́вільным шляху́ (на пра́вільнай даро́зе);

вступи́ть на путь стаць на шлях;

счастли́вого пути́! (счастли́вый путь!) шчаслі́вай даро́гі!;

после́дний путь (к могиле) апо́шні шлях;

на пути́ к чему́ на шляху́ да чаго́;

держа́ть путь браць кіру́нак;

идти́ свои́м путём ісці́ сваёй даро́гай;

поперёк пути́ упо́перак даро́гі;

пути́-доро́ги нар.-поэт. шляхі́-даро́гі;

забы́ть путь (куда) забы́ць даро́гу (куды);

никому́ пути́ не зака́заны ніко́му шляхі́ не забаро́нены;

напра́вить путь накірава́цца;

проби́ть себе́ путь прабі́ць сабе́ даро́гу;

проложи́ть путь пракла́сці даро́гу;

быть на пути́ (к чему) быць на шляху́ (да чаго);

встать на путь стаць на шлях;

вы́вести на путь вы́весці на даро́гу;

напра́вить (наста́вить) на и́стинный путь накірава́ць (наста́віць) на пра́вільны шлях;

стать на пути́ (чьём) стаць на шляху́ (чыім);

стать поперёк (на) пути́ (кому) стаць упо́перак даро́гі (каму);

стоя́ть на ло́жном пути́ стая́ць на няпра́вільным (памылко́вым) шляху́;

пойти́ по пути́ наиме́ньшего сопротивле́ния пайсці́ па шляху́ найме́ншага супраціўле́ння;

сбить с пути́ збіць з даро́гі (з то́лку, з тро́пу, з панталы́ку);

сби́ться с пути́ збі́цца з даро́гі (з то́лку, з панталы́ку);

избра́ть путь вы́браць шлях.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)