самаўзбуджэ́нне, ‑я, н.

Спец. Самаадвольнае ўзбуджэнне якіх‑н. фізічных з’яў. Самаўзбуджэнне ваганняў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ферамагнеты́зм, ‑у, м.

Спец. Сукупнасць магнітных з’яў і ўласцівасцей, характэрных для ферамагнетыкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паралелі́зм, -у, м.

1. Роўная на ўсім працягу адлегласць адна ад адной ліній і плоскасцей.

П. ліній.

2. Нязменныя суадносіны дзвюх з’яў, двух дзеянняў, якія паўтараюцца, дубліруюцца.

П. у рабоце.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сі́нтэз, -у, м.

1. Абагульненне звестак у адзінае цэлае, здабытых у працэсе аналізу даследаваных з’яў.

2. Атрыманне складаных хімічных злучэнняў з больш простых (спец.).

С. бялкоў.

|| прым. сінтэты́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абстрагава́цца, -гу́юся, -гу́ешся, -гу́ецца; -гу́йся; зак. і незак. (кніжн.).

У думках адарвацца (адрывацца) ад тых ці іншых уласцівасцей ці сувязей прадметаў, з’яў з мэтай выдзялення найбольш істотных і заканамерных іх прыкмет.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Веснаход (паэт.) ’хада вясны, надыход светлых, радасных падзей, з’яў’ (КТС); ’назва арганізацыі маладых пісьменнікаў і мастакоў Заходняй Беларусі’ (з 1927 г.). Да вясна́ (гл.) і ход (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мыслі́цель, ‑я, м.

Чалавек, здольны творча мысліць, глыбока пранікаць у сутнасць з’яў; мудрэц, філосаф.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

карэля́цыя, ‑і, ж.

Кніжн. Узаемная сувязь, суадноснасць прадметаў, паняццяў або з’яў. Знаходзіцца ў карэляцыі.

[Лац. correlatio.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

катэго́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.

1. У філасофіі: асноўнае паняцце, якое адлюстроўвае найбольш істотныя сувязі і адносіны рэальнай рэчаіснасці і пазнання.

К. часу.

К. формы і зместу.

2. У навуковай тэрміналогіі: родавое паняцце, якое абазначае разрад з’яў, прадметаў ці найбольш агульную іх прымету.

Граматычныя катэгорыі.

К. роду.

Гістарычныя катэгорыі.

3. Група асоб, аднародных прадметаў, з’яў, аб’яднаных агульнасцю якіх-н. прымет.

Розныя катэгорыі людзей.

|| прым. катэгарыя́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; кніжн.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

перае́мны, -ая, -ае (кніжн.).

Які ідзе паслядоўна, развіваецца ад аднаго да другога; заснаваны на непасрэдным пераходзе ад аднаго да другога.

П. рад з’яў.

Пераемная сувязь развіцця чаго-н.

|| наз. перае́мнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)