Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шалупі́на, ‑ы, ж.
1. Вонкавая мяккая прыродная абалонка (якога‑н. плода, бульбы і пад.); скурка. [Хлопчык] дастаў адну [бульбіну] і пачаў абдзіраць шалупіну... П. Ткачоў.
2. толькі мн. (шалупі́ны, ‑пін). Адходы пасля ачысткі пладоў, бульбы. Збіраць шалупіны на корм свінням.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лупі́на, ‑ы, ж.
1. Вонкавая абалонка плода, семя. Іван з Колем пакідалі на падлогу гарбузовых лупін і коўзаліся. Карпюк.
2. толькі мн. (лупі́ны, ‑пін). Адходы пасля ачысткі пладоў, семя; шалупіны. Набрала [Кацярына] кош лупін са смеццем і падышла да гаража. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кастры́ца, ‑ы, ж.
Адходы, якія атрымліваюцца ў выніку перацірання адзеравянелых частак сцябла пры мяцці і трапанні валакністых раслін (лёну, канапель і інш.). Андрэй без жалю ламаў і трушчыў церніцай лён, выціраў кастрыцу. Чарнышэвіч. На вышках пахла яблыкамі, нясвежай саломай, сухой кастрыцай. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адыхо́д, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. адыходзіць — адысці (у 1, 2 і 6 знач.). // Адбыццё, адпраўленне. Заставалася шмат часу да адыходу поезда. Колас.
2. Тое, што і адходы.
•••
На адыход, на адыходзе — перад тым, як пайсці, пакінуць каго‑н.; на развітанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кло́чча ’адходы пры апрацоўцы льну’ (Сцяшк., Влад.), ’пачаскі, пачассе’ (Сл. паўн.-зах.), ’касмык чаго-небудзь валакністага’ (Нас.). Гл. клок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лушчапі́ны ’лупіны’ (бераст., Сцяшк. Сл.), ’адходы ад палання круп’ (маст., Сл. ПЗБ) — у выніку кантамінацыі лу́шчаві́ны і лупі́ны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́нне ‘кастрыца, цвёрдыя адходы пры апрацоўцы валакна’ (Сл. ПЗБ, Трух.). Узыходзіць да *ter‑ьn‑ьje < прасл. *terti > це́рці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жэ́мухі ’адходы ад воску’ (рагач., З нар. сл., 208). Ад кораня жем‑, жьм‑ з суф. ‑ух‑. Гл. жамяра 1, жмаць, жаць 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Марва́ ’адходы ад воску’ (віл., Сл. ПЗБ), рус. пск. мерва́ ’пачассе’. Балтызм. Параўн. літ. marvà ’ўсякае смецце’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 3, 32).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)