дрыжа́ць і дрыжэ́ць, -жу́, -жы́ш, -жы́ць; -жы́м, -жыце́, -жа́ць; -жы́; незак.
1. Трэсціся, калаціцца.
Шыбы дрыжаць.
Зямля дрыжыць пад нагамі.
2. Быць ахопленым дрыжыкамі.
Д. ад холаду.
Рукі дрыжаць.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Гучаць перарывіста, няроўна.
Голас дрыжыць.
4. Мігацець, трымцець.
Зоркі дрыжаць у небе.
5. перан., за каго-што і над кім-чым. Ахоўваць, баючыся за каго-, што-н., за захаванасць чаго-н.
Д. за сваё дзіця.
Д. над кожнай капейкай.
6. перан., перад кім-чым. Баяцца каго-, чаго-н.
Д. перад начальствам.
|| наз. дрыжа́нне, -я, н.
|| прым. дрыжа́льны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Д. параліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прарва́цца сов., в разн. знач. прорва́ться;
мяшо́к ~ва́ўся — мешо́к прорва́лся;
нары́ў ~ва́ўся — нары́в прорва́лся;
п. з варо́жага акружэ́ння — прорва́ться из вра́жеского окруже́ния;
го́лас яго́ ~ва́ўся праз шум ве́тру — го́лос его́ прорва́лся сквозь шум ве́тра
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пані́зіць сов.
1. пони́зить, сде́лать ни́же;
п. плот — пони́зить (сде́лать ни́же) забо́р;
2. (уменьшить уровень, степень и т.п.) пони́зить, сни́зить;
п. цану́ — пони́зить (сни́зить) це́ну;
п. тэмперату́ру — пони́зить (сни́зить) температу́ру;
◊ п. го́лас — пони́зить го́лос
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цудо́ўны
1. (являющийся чудом) чуде́сный;
~нае выратава́нне — чуде́сное спасе́ние;
2. (прекрасный) чу́дный, чуде́сный; преле́стный; великоле́пный, замеча́тельный;
ц. та́лент — замеча́тельный тала́нт;
~нае дзіця́ — преле́стный ребёнок;
ц. го́лас — чуде́сный го́лос;
3. благода́тный;
ц. край — благода́тный край
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
памякчэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зрабіцца больш мяккім, эластычным; пазбавіцца цвёрдасці. Косцю здалося, што памякчэў пад нагамі асфальт, пасвяжэла на вуліцы. Адамчык.
2. перан. Страціць суровасць, стаць больш лагодным. — Ды я не пра гэта, — адразу ж памякчэў, палагаднеў бацька, — я хацеў сказаць, каб ты не дурэў, не смяшыў людзей... Сачанка. Кастусь ведаў шмат сентыментальных рамансаў, якія даходзяць да таямніц жаночае душы, прымушаюць жанчыну расчуліцца, сэрца яе — памякчэць. Шынклер. // Стаць больш прыветлівым, сардэчным (пра твар, голас і пад.). Твар у Валянціна памякчэў, засвяціўся радасцю. Кулакоўскі. Суровы голас Яўгенні Пятроўны тут памякчэў. Грамовіч.
3. Стаць слабейшым, менш адчувальным; паменшыцца (пра з’явы прыроды). Памякчэлі Маразы, Сталі ветлымі Вятры, Паласкавелі Снягі, Раздабрыліся Дажджы. Лужанін.
4. Стаць цяплейшым (пра надвор’е, клімат). Надвор’е памякчэла. □ І ўсё ж памякчэла зіма, стала больш лагоднай. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
невысо́кі в разн. знач. невысо́кий;
~кае дрэ́ва — невысо́кое де́рево;
н. ціск — невысо́кое давле́ние;
~кая я́касць — невысо́кое ка́чество;
быць ~кай ду́мкі аб кім-, чым-не́будзь — быть невысо́кого мне́ния о ком-, чём-л.;
н. го́лас — невысо́кий го́лос
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гуллі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Вясёлы, жартаўлівы. Гуллівы настрой. □ Голас у .. [Аксаны] чысты, лёгкі, і песня гэткая ж лёгкая і гуллівая, як бліскучыя чорныя яе вочы. Галавач.
2. Ахвочы пагуляць; гарэзлівы, шустры. Гуллівае дзіця. Гуллівая вавёрка. □ Мігатліва бліскацелі трапяткія крылачкі гуллівых стракоз. Пестрак. // перан. Рухавы, зменлівы. [Жыта] то калышацца вясёлымі гуллівымі хвалямі, то нікне шэрымі каласамі ў нейкай задуме. Дуброўскі. Зіму змыюць паводкі гуллівыя. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дакана́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Давесці да знясілення, пагібелі; загубіць. Як ні мацаваўся Сулкоўскі, але настойка яго даканала. Чарнышэвіч. І памёр Тарас. Няволя З горам даканалі. Зашумелі сумна-сумна Дняпровыя хвалі. Купала. // Дакончыць што‑н., скончыць з чым‑н. — Сена ў стагах, лён у павецях, — пануе над іншымі тонкі, трошкі зрывісты голас, — засталася бульба. Даканаем яе — і баста. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непадалёку, прысл. і прыназ.
1. прысл. На нязначнай адлегласці; паблізу. Непадалёку, спрабуючы голас, азваўся салавей. Аляхновіч.
2. прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназоўнікам «непадалёку» выражае прасторавыя адносіны: ужываецца для ўказання на прадмет ці месца, паблізу якіх хто‑, што‑н. знаходзіцца або што‑н. адбываецца. [Серж з бацькам] былі ўжо непадалёку свайго дома. Чорны. Непадалёку сцішаных Ашмян Загаласіла ўтрапёна дудка — Куды гучней, чым віленскі арган. Дукса.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
не́чы, нечага, нечаму, нечы (нечага), нечым, аб нечым, м.; нечая, нечай, нечую, ж.; нечае, нечага, нечаму, нечае, нечым, аб нечым, н.; мн. нечыя, займ. неазначальны.
Які належыць невядома каму, невядома чый; чыйсьці. Зайшоўшы ў нечы двор, хлопец убачыў пажылую жанчыну. Федасеенка. З заводскага двара выязджала нечая запозненая машына, вахцёр правяраў у шафёра пропуск. Скрыган. — Качкі! Качкі! — пачуўся нечы ўсхваляваны голас. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)