цяні́сты, ‑ая, ‑ае.
1. Які дае, утварае цень (пра расліны). Спакойна гамоняць Цяністыя вербы. Хведаровіч.
2. Такі, у якім шмат ценю, багаты ценем. Каля пасады лесніковай Цягнуўся гожаю падковай Стары, высокі лес цяністы. Колас. // Які знаходзіцца ў цяні, заценены. У парку ёсць адна асабліва прыгожая цяністая дарожка. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аднолькавы, роўны, такі, раўназначны, раўнацэнны, аднастайны, аднатыпны; аднакі (абл.) □ адзін у аднаго, адна цана, адной шэрсці, на адзін аршын, на адзін капыл (разм.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Пале́так 1 ’участак поля, які выкарыстоўваецца пад пасевы’ (ТСБМ), пылетак ’тс’ (Бяльк.), пале́так, поле́ток, полі́ток, полі͡еток ’палетак; адна з трох частак ворнай зямлі пры трохполлі’ (Сл. ПЗБ). Польск. poletek ’тс’. Краўчук (Бел.-укр. ізал., 38) супастаўляе з укр. гуц. полі́ток ’паланіна, якая здаецца ў арэнду на лета’ і ўзводзіць бел. яцевыя формы да polětъкъ < lěto. Неяцевыя формы, на яго думку, запазычаны з польск. poletek, ст.-польск. poletek < polьtъkъ ад слав. polьtъkъ ’палова’.
Пале́так 2 ’аднагодак’ (Бяльк.). Да ле́та (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пакая́нны, ‑ая, ‑ае.
Які змяшчае ў сабе пакаянне. А галаву свідравала адна пакаянная думка: «Навошта я браў паручыцельства ў Пазняка?..» Дуброўскі. / у знач. наз. пакая́нная, ‑ай, ж. Хадзіла нават такая пагалоска, што Мілеўскі потайкам паслаў просьбу да земскага начальніка. Ён пісаў пакаянную, прасіў закінуць за яго слова перад адпаведным начальствам. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прывілеява́ны, ‑ая, ‑ае.
Які мае прывілеі, карыстаецца імі. Наведвальнікаў .. [у аптэцы] было мала, бо ёю карысталіся пераважна прывілеяваныя кліенты — работнікі ўправы, паліцыі і іншых акупацыйных устаноў. Няхай. // Які дае некаторыя прывілеі. Прывілеяванае становішча. □ Адна ў адным была Вера паслядоўнай — не служыць фашыстам сваёй прафесіяй, не працаваць на якой-небудзь прывілеяванай рабоце добраахвотна. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́рка 1, ‑і, ДМ ‑рцы, ж.
Дзеянне паводле дзеясл. парыць (у 1, 2, 4, 5, 6 і 7 знач.).
па́рка 2, ‑і, ДМ ‑рцы, ж. (з вялікай або малой літары).
Адна з трох рымскіх багінь лёсу, якія пачыналі прасці, калі чалавек нараджаўся, пралі і пераразалі яго «ніць жыцця».
[Лац. Parca.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пату́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., што.
Зрабіць тугім, тужэйшым. Патужыць струны. Патужыць пояс.
патужы́ць, ‑тужу́, ‑ту́жыш, ‑ту́жыць; зак.
Тужыць некаторы час. Не адна маці, сястра ці дачка прыходзяць сюды [да абеліска] ў ціхія летнія вечары прыгадаць свайго страчанага дарагога, патужыць, паплакаць. Хадкевіч. Як пачаў ён [камар] параю З мушкай жыць — Давялося беднаму Патужыць. Багдановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асало́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Вышэйшая ступень задавальнення, адчування прыемнага. Перайсці ж уброд раку летам — адна асалода. Колас. Сейбіт меў асалоду — Жыта слаўна ўрадзіла! Броўка. Бародка ўзяў са скрыначкі на стале папяросу і моўчкі закурыў, з асалодай зацягнуўся і зажмурыўся, нібы раптам прыдумаў сродак, як абараніцца ад нечаканай навалы. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бенефі́цый, ‑ю, м.
Адна з форм зямельнага ўладання ў эпоху феадалізму. Спачатку ўсім ім [дружыннікам] — любімцам каралі ў большасці дараваліся ўчасткі народнай зямлі, пазней яны аддаваліся ў карыстанне ў форме бенефіцыяў, спачатку ў большасці выпадкаў на ўвесь час жыцця караля, і такім чынам за кошт народа стваралася аснова новай знаці. Энгельс.
[Лац. beneficium — дабрадзейства.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ля́мпачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
1. Памянш. да лямпа (у 1 знач.).
2. Тое, што і электрычная лямпа (гл. лямпа). У падвале гарэла адна вялікая і некалькі малых электрычных лямпачак. Карпаў.
•••
Лямпачка Ільіча — вобразная назва электрычнай лямпы як ушанаванне памяці У.І. Леніна, які дбаў пра электрыфікацыю краіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)