прыхава́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Часова або трохі, няпоўнасцю схавацца; стаіцца. — Ой, а тады якраз дождж паўдня ліў, дык я і падумала была, што можа гэта ты дзе ў дарозе ад дажджу прыхавалася. Чорны. Непадалёку была нівінка, відаць, жанчына мела намер прыхавацца там сама і ўратаваць каня ў выпадку налёту. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́ргаць несов., в разн. знач. дёргать;
параво́з то́ргаў ваго́ны — парово́з дёргал ваго́ны;
т. за рука́ў — дёргать за рука́в;
т. ле́йцамі каня́ — дёргать вожжа́ми ло́шадь;
яго́ ўсяго́ ~гае — безл. его́ всего́ дёргает
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лубя́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Ручны кораб з дубу, бяросты для захоўвання, пераноскі, упакоўкі чаго‑н. Дзень за днём Марына змірылася з тым, што Мацвей хоча ехаць. І калі настаў той дзень, яна сабрала лубянку, перавязала яе раменьчыкам, каб вечка не адвальвалася, запрэгла каня і пад’ехала пад Некрашы. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
марскану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
Абл.
1. Рэзка штурхнуць, адштурхнуць, адкінуць. Валодзя, доўга не думаючы, схапіў.. [Яніка] за кашулю і марскануў у гарох, які рос пры дарозе. Дайліда.
2. Ударыць, выцяць. Яўсей марскануў каня лейчынай па баку, нокнуў павышаным голасам, але той не наперад пайшоў, а падаўся назад. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паганя́ць 1, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., каго.
Прымушаць ісці, рухацца хутчэй, панукаючы або сцябаючы чым‑н. Рыгор узлез на воз і падаў Сёмку знак паганяць каня. Гартны.
паганя́ць 2, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.
1. Ганяць некаторы час. Паганяць галубоў. Паганяць па матэматыцы.
2. Разм. Акучваць, абганяць некаторы час. Паганяць бульбу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падсцёбнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго.
Падганяючы, сцебануць злёгку чым‑н. гнуткім. Шашура ўзяў лейцы, лёгка падсцёбнуў каня, і павозка кранулася. Мележ. // перан. Разм. Прымусіць рабіць што‑н. хутчэй, лепш; паскорыць што‑н. — З Пецярбурга, — коратка буркнуў англічанін. І гэта як бы падсцёбнула карчмара. Ён закрычаў: — Хая, Сорка, Клара, Шмуль!.. Паспяшайцеся. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рысь 1, ‑і, ж.
Хуткі алюр, сярэдні паміж галопам і шагам. Я падганяю каня лейцамі. Ён неахвоча пераходзіць на рысь. Асіпенка. Раптам ззаду [у Косціка] нечая моцная рысь. Азірнуўся — польскі коннік. Баранавых.
рысь 2, ‑і, ж.
Драпежная млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых. Пасярод сцежкі ляжаў мёртвы алень, а над ім стаяла вялікая рысь. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цывілізава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад цывілізаваць.
2. у знач. прым. Далучаны да цывілізацыі; які адказвае патрабаванням цывілізацыі; культурны, адукаваны. Цывілізаваныя народы. □ 10 лютага 1937 года ўвесь цывілізаваны свет адзначаў 100‑годдзе з дня смерці Пушкіна. У. Калеснік. [Жонка:] — Усяму цывілізаванаму свету вядома, што маленькая кропля нікаціну забівае нават каня. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ашла́піць ’абхапіцца нагамі і рукамі’ (КЭС, лаг.), ’абняць’ (Яўс.), ’расстаўляць ногі пры яздзе па дарозе над невялікімі лужынамі (пра каня)’ (Шат.), абшлапіць (Куч.), ошлапіць ’абцягнуць, абціснуць, абкласці шчыльна (пра адзенне)’ і ’палажыць бэльку над вокнамі’ (КСТ). Ад шлапаць, шлапнуць ’наступіць наверх; прыціснуць, ахапіўшы з бакоў’, да семантыкі параўн. польск. okroczyć ’абхапіць, акружыць’, okrakiem ’з расстаўленымі нагамі’ (ад krok).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыпрэ́жка, пры́пражка ’далучэнне да раней запрэжаных жывёл’; від запрэжкі каня: збоку ад аглабель для дапамогі каранніку; прыпражны конь’ (Нас., Гарэц., Ласт., Байк. і Некр., ТСБМ; віл., Сл. ПЗБ), прыпрэ́жный ’прыпражны’ (Бяльк.). Да прыпрагаць, прэфіксальнага дзеяслова ад прасл. *pręgǫ, pręgti (гл. упрэ́гці). Аналагічныя вытворныя і ў іншых славянскіх мовах, параўн. рус. дыял. припря́жний ’прыпражны’, укр. припря́жений ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)