Verbum

ссо́хнуць, -ну, -неш, -не; ссох, -хла; -ні; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ужыв.). Пра расліны: высахнуць, завянуць, загінуць ад неспрыяльных умоў.

Яблыні ссохлі.

2. перан. Стаць худым ад перажыванняў, турбот і пад., зачахнуць (разм.).

Ссохла дзяўчына з-за хлопца.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Страціць свежасць; сасмягнуць (пра вусны).

|| незак. ссыха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. ссыха́нне, -я, н.

страсяну́ць, -сяну́, -сяне́ш, -сяне́; -сянём, -сеняце́, -сяну́ць; -сяні́; -сяну́ты; зак.

1. каго-што і чым. Рэзкім, парывістым рухам скалануць.

С. галіну грушы.

С. чупрынай.

2. што. Трасучы, ачысціць ад чаго-н.

С. з плашча пыл.

3. каго-што. Пры яздзе па няроўнай дарозе падкінуць, трасянуць (безас.).

Пры павароце машыну моцна страсянула.

4. перан., што. Парушыць цішыню, спакой.

Моцны крык страсянуў цішыню.

стыка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак. (разм.).

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мець сумежныя бакі, размяшчацца вельмі блізка, упрытык.

Ветравыя дошкі стыкаюцца над франтонамі.

2. Знаходзіцца дзе-н. які-н. час, прыпыняцца.

Дома прыходзіцца рэдка с.

3. перан. Быць звязаным з чым-н.; мець адносіны да чаго-н.

Нашы інтарэсы стыкаюцца даволі часта.

|| аднакр. стыкну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся.

султа́н², -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Упрыгажэнне з пер’я ці конскіх валасоў на галаўных уборах, пераважна ў ваенных, а таксама на галовах коней пры ўрачыстых цырымоніях.

2. перан. Слуп дыму, зямлі і пад., які ўзнімаецца ўгору.

С. узрыву.

С. пары.

3. Суквецце ў некаторых раслін.

С. бэзу.

С. іван-чаю.

Султаны чароту.

|| памянш. султа́нчык, -а, мн. -і, -аў, м.

сфінкс, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Каменная скульптура ляжачага льва з чалавечай галавой.

2. У старажытнагрэчаскай міфалогіі: крылатая істота з тулавам ільва, з галавой і грудзямі жанчыны, якая забівала падарожнікаў, што не маглі разгадаць зададзеную загадку.

3. перан. Пра незразумелую, загадкавую істоту, дзіўнага чалавека (кніжн.).

Гэты чалавек для мяне — с.

4. Назва роду, парода некаторых жывёл, насякомых і інш.

Кот пароды с.

сы́ты, -ая, -ае.

1. Які наеўся, не адчувае голаду; які поўнасцю здаволіўся.

С. (наз.) галоднаму не спагадае (прыказка). Сытае дзіця.

2. Тлусты, укормлены.

С. вяпрук.

3. Які ўтрымлівае шмат тлушчу.

Сытае мяса.

4. перан. Які жыве ў дастатку, у раскошы; заможны, багаты (разм.).

Сытыя дзялкі.

Сытае жыццё.

◊

Сыты па горла (разм., неадабр.) — з лішкам, дастаткова каму-н. чаго-н.

|| наз. сы́тасць, -і, ж.

тану́ць, тану́, то́неш, то́не; тані́; незак.

1. Апускацца пад ваду на дно пад уздзеяннем сілы цяжару.

2. Гінуць, апускаючыся на дно.

Карабель тоне.

3. у чым. Апускацца ў што-н. мяккае, вязкае і пад.; засядаць, вязнуць у чым-н.

Т. у гразі.

Т. у снезе.

4. перан. Станавіцца малапрыкметным сярод чаго-н.

Хацінкі танулі ў зеляніне садоў.

|| зак. патану́ць, -тану́, -то́неш, -то́не; -тані́.

твар, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Пярэдняя частка галавы чалавека.

Загарэлы т.

Прыгожы т.

2. перан. Індывідуальнае аблічча, выгляд, характэрныя рысы каго-, чаго-н.

Мяняецца т. гарадоў.

◊

Да твару (разм.) —

1) ідзе, падыходзіць каму што-н.;

2) адпавядае чыйму-н. становішчу.

У твар (ведаць, знаць каго-н.) — па знешнім выглядзе.

|| памянш.-ласк. тва́рык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).

ту́мба, -ы, мн. -ы, тумб і -аў, ж.

1. Невысокі слупок каля дарогі або тратуара.

Бетонная т.

2. Падстаўка для чаго-н. у выглядзе слупка.

3. Круглае збудаванне для наклейвання аб’яў, афіш і пад.

Рэкламная т.

4. перан. Пра тоўстага непаваротлівага чалавека (часцей жанчыну) (разм., зневаж.).

|| памянш. ту́мбачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 і 2 знач.).

ту́хнуць¹, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; тух, ту́хла; незак.

1. Пераставаць гарэць, свяціць; гаснуць.

Агонь тухне.

Свечка тухне.

2. перан. Слабець, памяншацца.

Надзея тухне.

|| зак. пату́хнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; пату́х, -хла, ату́хнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; ату́х, -хла і сту́хнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; стух, -хла.