прэфекту́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж.
1. У Рымскай імперыі: адміністрацыйная адзінка.
2. У Францыі і некаторых іншых краінах: службовы апарат прэфекта (у 2 знач.).
3. У Францыі і некаторых іншых краінах: канцылярыя прэфекта (у 2 і 3 знач.).
4. У Японіі, Марока і некаторых іншых краінах: адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка.
|| прым. прэфекту́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сігнату́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж. (спец.).
1. Частка рэцэпта з указаннем спосабу ўжывання лякарства, а таксама копія рэцэпта, якая прыкладаецца аптэкай да выдадзенага лякарства.
2. спец. Лічба, якая абазначае парадкавы нумар друкаванага аркуша (друкуецца злева ўнізе на першай старонцы кожнага аркуша).
|| памянш. сігнату́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
|| прым. сігнату́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бык 1, ‑а, м.
1. Самец буйной рагатай жывёлы, дзікай і свойскай; бугай. Племянны бык. □ Так ужо многа даставалася беднаму Цімошку з-за гэтага чорнага быка. Колас.
2. мн. быкі, ‑оў. Падсямейства буйных жвачных млекакормячых, да якога адносяцца тур, бізон, зубр і інш.
•••
Браць (узяць) быка за рогі гл. браць.
Змяняць быка на індыка гл. змяняць.
бык 2,
гл. быкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бык¹, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Самец буйной рагатай жывёлы, дзікай і свойскай.
Бой быкоў.
Племянны б.
2. звычайна мн. Падсямейства буйных жвачных млекакормячых (тур, бізон, зубр і пад.).
◊
Браць быка за рогі (разм.) — пачынаць дзейнічаць энергічна, з галоўнага.
|| памянш. бычо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. Быць бычку на вяровачцы (прыказка).
|| прым. бычы́ны, -ая, -ае і быча́чы, -ая, -ае.
Нораў бычачы, а розум цялячы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
літарату́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж.
1. Сукупнасць мастацкіх твораў пісьменнасці, якія маюць грамадскае і пазнавальнае значэнне.
Навуковая л.
Мемуарная л.
2. Від мастацтва, характэрнай рысай якога з’яўляецца стварэнне мастацкіх вобразаў пры дапамозе слова.
Беларуская мастацкая л.
3. Сукупнасць твораў якой-н. галіны ведаў, па якім-н. спецыяльным пытанні.
Палітычная л.
Тэхнічная л.
|| прым. літарату́рны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Літаратурныя помнікі.
Літаратурныя колы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Дзі́да ’кап’ё, піка’ (БРС). Першакрыніцай з’яўляецца тур. džida ’тс’. У бел. мове з польск. dzida (< тур.). Гл. Слаўскі, 1, 192.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Біруза́. Рус. бирюза́, укр. бірюза́. Лічыцца запазычаннем з тур. мовы (тур. piruzä, fīrūza < перс. pīrōze; Локач, 49; Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 38; Фасмер, 1, 167–168).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мусульма́нін ’магаметанін’ (ТСБМ), ст.-бел. мусулманинъ ’тс’ (XVI ст.), якое з татар. musulman, асм.-тур. musulman, тур. musliman, перс. musulmân < араб. muslim ’тс’ (Міклашыч, 205; Фасмер, 3, 17; Булыка, Лекс. запазыч., 176).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скрыме́ць ‘дранцвець, церпнуць, пачынаць балець’ (Тур.). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кенды́р ’шматгадовая травяністая расліна Apocynum L.’ (ТСБМ). Укр. кендир, рус. кендырь ’тс’. Запазычанне з цюрк. моў. Дакладная крыніца не вызначана. Параўн. узб. кендир, тур. kendir (ЕСУМ, 2, 423). Фасмер (2, 222) бачыць у рус. кендырь прамое запазычанне з тур. kendir.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)