прэфекту́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж.

1. У Рымскай імперыі: адміністрацыйная адзінка.

2. У Францыі і некаторых іншых краінах: службовы апарат прэфекта (у 2 знач.).

3. У Францыі і некаторых іншых краінах: канцылярыя прэфекта (у 2 і 3 знач.).

4. У Японіі, Марока і некаторых іншых краінах: адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка.

|| прым. прэфекту́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сігнату́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж. (спец.).

1. Частка рэцэпта з указаннем спосабу ўжывання лякарства, а таксама копія рэцэпта, якая прыкладаецца аптэкай да выдадзенага лякарства.

2. спец. Лічба, якая абазначае парадкавы нумар друкаванага аркуша (друкуецца злева ўнізе на першай старонцы кожнага аркуша).

|| памянш. сігнату́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

|| прым. сігнату́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

бык 1, ‑а, м.

1. Самец буйной рагатай жывёлы, дзікай і свойскай; бугай. Племянны бык. □ Так ужо многа даставалася беднаму Цімошку з-за гэтага чорнага быка. Колас.

2. мн. быкі, ‑оў. Падсямейства буйных жвачных млекакормячых, да якога адносяцца тур, бізон, зубр і інш.

•••

Браць (узяць) быка за рогі гл. браць.

Змяняць быка на індыка гл. змяняць.

бык 2,

гл. быкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бык¹, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Самец буйной рагатай жывёлы, дзікай і свойскай.

Бой быкоў.

Племянны б.

2. звычайна мн. Падсямейства буйных жвачных млекакормячых (тур, бізон, зубр і пад.).

Браць быка за рогі (разм.) — пачынаць дзейнічаць энергічна, з галоўнага.

|| памянш. бычо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. Быць бычку на вяровачцы (прыказка).

|| прым. бычы́ны, -ая, -ае і быча́чы, -ая, -ае.

Нораў бычачы, а розум цялячы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

літарату́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж.

1. Сукупнасць мастацкіх твораў пісьменнасці, якія маюць грамадскае і пазнавальнае значэнне.

Навуковая л.

Мемуарная л.

2. Від мастацтва, характэрнай рысай якога з’яўляецца стварэнне мастацкіх вобразаў пры дапамозе слова.

Беларуская мастацкая л.

3. Сукупнасць твораў якой-н. галіны ведаў, па якім-н. спецыяльным пытанні.

Палітычная л.

Тэхнічная л.

|| прым. літарату́рны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Літаратурныя помнікі.

Літаратурныя колы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Дзі́да ’кап’ё, піка’ (БРС). Першакрыніцай з’яўляецца тур. džida ’тс’. У бел. мове з польск. dzida (< тур.). Гл. Слаўскі, 1, 192.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Біруза́. Рус. бирюза́, укр. бірюза́. Лічыцца запазычаннем з тур. мовы (тур. piruzä, fīrūza < перс. pīrōze; Локач, 49; Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 38; Фасмер, 1, 167–168).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мусульма́нін ’магаметанін’ (ТСБМ), ст.-бел. мусулманинъ ’тс’ (XVI ст.), якое з татар. musulman, асм.-тур. musulman, тур. musliman, перс. musulmân < араб. muslim ’тс’ (Міклашыч, 205; Фасмер, 3, 17; Булыка, Лекс. запазыч., 176).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скрыме́ць ‘дранцвець, церпнуць, пачынаць балець’ (Тур.). Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кенды́р ’шматгадовая травяністая расліна Apocynum L.’ (ТСБМ). Укр. кендир, рус. кендырь ’тс’. Запазычанне з цюрк. моў. Дакладная крыніца не вызначана. Параўн. узб. кендир, тур. kendir (ЕСУМ, 2, 423). Фасмер (2, 222) бачыць у рус. кендырь прамое запазычанне з тур. kendir.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)