крепостно́й​I ист.;

1. сущ. прыго́нны, -ннага м.;

2. прил. прыго́нны;

крепостно́й крестья́нин прыго́нны селяні́н;

крепостно́е пра́во прыго́ннае пра́ва; прыго́н, па́ншчына;

крепостно́е состоя́ние прыго́нны стан;

крепостно́й укла́д прыго́нны ўклад;

крепостно́й труд прыго́нная пра́ца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Трудны ‘цяжкі’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Ласт., Вруб.; паст., Сл. ПЗБ), ‘нудны, прыкры, невыносны’ (Нас.), ‘цяжка хворы’ (Пан.), тру́дна ‘вельмі цяжка, вельмі моцна’ (Нас., Бяльк., Гарэц., Ян., Сл. ПЗБ), ‘пакутліва (пры смерці), балюча, пякельна, нясцерпна’ (воран., в.-дзв., швянч., ашм., пруж., Сл. ПЗБ), ‘немагчыма’, ‘толькі б’ (Нас.), тру́дно ‘цяжка’ (Сл. ПЗБ), трудно́ ‘тс’ (Растарг.); сюды ж труднава́ць ‘пакутаваць, гараваць’ (Сцяц.; маладз., Янк. Мат.), ‘цяжка хварэць, мучыцца пры цяжкай хваробе, перад смерцю’ (Рэг. сл. Віц., Пан., Сл. ПЗБ, Янк. 3.), ‘перажываць, хвалявацца, нервавацца’ (воран., Сл. ПЗБ), ‘трывожыцца’ (Сцяшк.), труднава́цца ‘турбавацца’, ‘пакутаваць, моцна перажываць’ (гродз., Нар. лекс.), ‘знаходзіцца ў цяжкім становішчы’ (Сцяшк. Сл.), трудні́ць ‘абцяжарваць, турбаваць’ (Нас.), ‘мучыць, цягнуць на ваніты’ (мядз., Нар. сл.), трудні́цца ‘мучыцца’, ‘пакутаваць ад болю, ад хваробы перад смерцю’ (віл., рагач., Сл. ПЗБ, Скарбы, Др.-Падб., Сцяшк. Сл.). Да труд 2, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

физи́ческий в разн. знач. фізі́чны;

физи́ческая хи́мия фізі́чная хі́мія;

физи́ческая геогра́фия фізі́чная геагра́фія;

физи́ческие сво́йства тел фізі́чныя ўласці́васці цел;

физи́ческий труд фізі́чная пра́ца;

физи́ческая культу́ра фізі́чная культу́ра;

физи́ческая бли́зость фізі́чная блі́зкасць;

физи́ческое лицо́ юр. фізі́чная асо́ба.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

фізі́чны в разн. знач. физи́ческий;

~ныя зако́ны — физи́ческие зако́ны;

~ная лабарато́рыя — физи́ческая лаборато́рия;

~ная хі́мія — физи́ческая хи́мия;

~ная культу́ра — физи́ческая культу́ра;

~ныя ўласці́васці цел — физи́ческие сво́йства тел;

~ная пра́ца — физи́ческий труд;

~ная геагра́фія — физи́ческая геогра́фия;

~ная распра́ва — физи́ческая распра́ва;

~ная асо́ба — юр. физи́ческое лицо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ми́рный

1. мі́рны;

ми́рный догово́р, тракта́т мі́рны дагаво́р, тракта́т;

ми́рная конфере́нция мі́рная канферэ́нцыя;

ми́рные перегово́ры мі́рныя перагаво́ры;

ми́рное вре́мя мі́рны час;

ми́рный труд мі́рная пра́ца;

ми́рная бесе́да мі́рная гу́тарка;

2. (спокойный) спако́йны; (тихий) ці́хі; (добродушный) лаго́дны;

ми́рный сон спако́йны сон;

ми́рное настрое́ние лаго́дны настро́й;

ми́рный хара́ктер мі́рны хара́ктар.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тру́дзіць ‘стамляць, натруджваць рукі, прычыняць боль’ (ТСБМ, Гарэц.), трудзі́ць ‘мучыць, стамляць, турбаваць’ (Ласт.; докш., Бел. дыял. 2), ‘нудзіць, цягнуць на ваніты’ (Брасл. сл.), трудзі́цца ‘цяжка працаваць; пакутаваць’ (Сл. ПЗБ, ТС), ‘мучыцца’ (Гарэц., Бяльк., Барад.), ‘цярпець боль, пакутаваць’ (Варл.), ‘пакутаваць, цяжка хварэць’ (Пан.), ст.-бел. трудити ‘абцяжарваць, таміць’, ‘гнясці, прыносіць боль’, трудитися ‘знемагаць ад працы’, ‘мучыцца’, ‘турбавацца’ (ГСБМ), трудитися под солнцемъ ‘працаваць, пекліцца, гадаваць’ (Альтбаўэр). Параўн. укр. труди́ти ‘стамляць, турбаваць, непакоіць’, рус. труди́ть ‘прыгнятаць, стамляць, мучыць работай; непакоіць; муляць’, польск. trudzić ‘турбаваць, непакоіць, абцяжарваць’, кашуб. truʒëc ‘турбаваць’, чэш. trudit ‘засмучаць, прыгнятаць, мучыць, прымушаць’, серб. тру́дити ‘абцяжарваць, турбаваць’, дыял. ‘раз’ятрываць (рану)’, харв. trúditi ‘ператамляць (частку цела)’, балг. тру́дя се ‘працаваць; імкнуцца’, макед. труди се ‘працаваць, прыкладаць намаганні, старацца’, ст.-слав. троудити ‘турбаваць, непакоіць; пераадольваць, прыкладаць намаганні, цярпець’, троудити сѧ ‘стамляцца, знемагаць’. Прасл. *truditi ‘змушаць да цяжкай працы, напружваць, турбаваць’, дэнамінатыўнае ўтварэнне ад прасл. *trudъ (Борысь, 644), гл. труд 1. Сюды ж трудзя́шчы ‘працавіты’ (Жд. 1, ТС, Ян., Сцяшк. Сл.), трудʼа́шчы ‘тс’ (Вруб.) — “неаславянізм” з шырока распаўсюджаным у народнай мове суфіксам (гл. Цыхун, Выбр. пр., 286), трудзя́га ‘працаўнік’ (Мат. Гом., Юрч.) з суф. ‑яга “з экспрэсіяй спачування, захаплення, ці, наадварот, асуджэння” (Сцяцко, Афікс, наз., 130), трудлі́вы, трудзя́ка ‘тс’ (Ян.), трудзі́мы ‘тс’ (ТС), трудалюбі́мы ‘тс’ (Ян.) з рэдкай суфіксацыяй (гл. любім), магчыма, адаптаванае рус. трудолюбивый ‘тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Туфта́ ‘хлусня’ (ТС), тухта́ ‘падман’ (Краязн. газета, 2013, 12, 6). Пранікненне з турэмна-лагернага жаргону, параўн. укр. аргат. туфта́ ‘падробка, фальшыўка’ (Горбач, Арго школярів), рус. туфта́, тухта́ ‘хлусня, падман, ашуканства’, ‘фальсіфікат, падробка’, туфте́ть ‘ілгаць, падманваць’ (Шчарбакова-Бруева, Соц.-корп. лексика), польск. tufta ‘кабета’, ‘прастытутка’, ‘падман’ (з рус., Каня, Słownik). Без пэўнай этымалогіі. Выводзяць з фін. tohko ‘гнілое дрэва’, фін. дыял. tohta ‘розныя рэчы, транты, смецце’, што з улікам асноўнага значэння жаргоннага слова ‘махлярства, калі замест дабраякаснай рэчы прадаюць падробку’ тлумачыць семантыку слова (Вострыкаў, Этим. иссл., 3, 37–38; Гарачава, Этимология–1982, 168; Арол, 4, 122; Анікін, РЭС, 2, 284). Горбач (Арго школярів, 27) параўноўвае з цюрк. takta ‘дошка’ як фігуральнае абазначэнне пачкі паперы, што выдаецца махлярамі замест упакаваных у банку асігнацый; на мажлівую цюркскую крыніцу арыентуе і балг. аргат. ту́фтя, туфти́свам ‘хлусіць’, ту́фа ‘крадзеж’, та́фя, та́фим ‘красці, хлусіць’, таф ‘хлусня, абман’ < тур. tav у розных значэннях, у тым ліку і ‘падман’, параўн. Стойкаў, Соф. ученич. говор, 24, 51. Былыя вязні сталінскіх лагераў бачаць у слове абрэвіятуру ТФТ (рус. «тяжёлый физический труд»), якая ў 1930‑я гады пранікла з лагернай зоны на волю (Шыдлоўскі, Рысы майго пакалення, Мінск, 2001, 126). Урэшце, з улікам сфер ужывання, варта звярнуць увагу на фармальнае падабенства з ід. tuft(e), toft(e), duft(e) ‘выдатны, цудоўны, першакласны’, адносна якога гл. Штэрн, Wörterbuch, 83.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

терпе́ние ср., в разн. знач. цярплі́васць, -ці ж., цярпе́нне, -ння ср.;

◊

вы́вести из терпе́ния вы́весці з цярплі́васці;

терпе́ние ло́пнуло цярплі́васці не хапа́е;

вооружи́ться терпе́нием запасці́ся цярплі́васцю; набра́цца цярплі́васці;

потеря́ть терпе́ние стра́ціць цярплі́васць;

запасти́сь терпе́нием запасці́ся цярплі́васцю, набра́цца цярплі́васці;

на вся́кое хоте́ние есть терпе́ние на ўся́кае хаце́нне ёсць цярпе́нне;

терпе́ние и труд всё перетру́т цярпі́ каза́к — атама́нам бу́дзеш.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шчы́ры

1. и́скренний, открове́нный, чистосерде́чный; прямо́й;

~рае прызна́нне — и́скреннее (открове́нное, чистосерде́чное) призна́ние;

~рыя пачу́цці — и́скренние чу́вства;

2. (интимный) задуше́вный;

~рыя размо́вы — задуше́вные разгово́ры;

3. (дружелюбный) серде́чный, душе́вный;

ён быў такі́ ш. — он был тако́й серде́чный (душе́вный);

4. (лишённый искусственности) непритво́рный, безыску́сственный;

~рае здзіўле́нне — непритво́рное удивле́ние;

5. (работающий с усердием) усе́рдный;

~рая пра́ца — усе́рдный труд;

6. (простой, доверчивый) простосерде́чный;

ш. чалаве́к — простосерде́чный челове́к;

◊ ад ~рага сэ́рца — от чи́стого се́рдца;

~рая пра́ўда — чи́стая пра́вда

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

любі́ць несов., в разн. знач. люби́ть; (быть расположенным — ещё) жа́ловать;

л. радзі́му — люби́ть ро́дину;

л. пра́цу — люби́ть труд;

л. дзяўчы́ну — люби́ть де́вушку;

л. сям’ю́ — люби́ть семью́;

л. пагавары́ць — люби́ть поговори́ть;

кве́ткі лю́бяць святло́ — цветы́ лю́бят свет;

нача́льства яго́ не ве́льмі лю́біць — нача́льство его́ не о́чень жа́лует;

◊ хто каго́ лю́біць, той таго́ чу́біць — посл. ми́лые браня́тся — то́лько те́шатся;

воўк саба́кі не баі́цца, але звя́гі не лю́біць — посл. волк соба́ки не бо́ится, но ла́я не лю́бит;

лю́біш ката́цца, любі́ і са́начкі вазі́ць — посл. лю́бишь ката́ться, люби́ и са́ночки вози́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)