туды́, прысл.
У той бок, у тое месца; проціл. сюды. Вунь там, каля тых дубоў, і Просцінка. Цімох накіраваўся туды. Колас. Бягун выхапіў з кішэні наган, стрэліў у каноплі і ў той жа момант рынуўся туды сам. Кулакоўскі. [Вера] пайшла туды, дзе грыміраваліся дзяўчаты. Асіпенка.
•••
(І) туды і сюды — а) у той і ў другі бок; б) па-рознаму; і так і гэтак.
Ні туды ні сюды — ні ў які бок; ні з месца.
То туды, то сюды — то ў адзін, то ў другі бок; узад і ўперад; у розныя бакі.
Туды і дарога каму-чаму гл. дарога.
Туды і назад — у абодва канцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пацы́ркаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Абл. Падаіць. [Нявестка], відаць, спярша сваю [карову] пацыркала, а потым ужо спяшалася сюды. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павіхля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак.
Разм. Віхляць некаторы час. Памахаеш рукамі, павіхляеш нагамі, сюды-туды паясніцай — і бадзёры. Аношкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыпе́рціся, -пру́ся, -прэ́шся, -прэ́цца; -про́мся, -праце́ся, -пру́цца; прыпёрся, -пе́рлася; -пры́ся; зак.
1. чым да кагочаго. Стаўшы або сеўшы блізка да каго-, чаго-н., абаперціся верхняй часткай тулава на каго-, што-н.
П. спінай да дзвярэй.
2. Тое, што і прыперці (у 4 знач.; разм.).
Чаго ты сюды прыпёрся?
3. Знайсці прыстанішча, прыстроіцца дзе-н. (разм.).
Гэтаму чалавеку няма дзе часова п.
|| незак. прыпіра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыне́сціся сов., разг. принести́сь;
ён за́раз жа сюды́ ~нёсся — он сра́зу же сюда́ принёсся;
здалёк ~сліся гу́кі пе́сні — и́здали принесли́сь зву́ки пе́сни
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сно́ўдацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Хадзіць, рухацца туды і сюды (часцей без мэты); бадзяцца (звычайна без справы). Каля буданоў сюды-туды сноўдаюцца людскія постаці. Кулакоўскі. Вучоба не лезла ў галаву, пісаць таксама не хацелася,.. [Кастусь] сноўдаўся з кута ў кут, не знаходзячы месца. С. Александровіч. Цяпер.. [дзеці] сноўдаюцца па двары — шукаюць сабе занятак. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
благаве́шчанне, ‑я, н.
Уст. Адно з веснавых хрысціянскіх свят. Адзін раз у год, на благавешчанне, прыязджаў сюды [у Цельшына] бацюшка з Малевіч. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
да́чнік, ‑а, м.
Той, хто жыве, адпачывае летам на дачы 2. З горада сюды прыязджаюць дачнікі, каб дыхаць сельскім паветрам. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эфе́с, ‑а, м.
Ручка халоднай зброі (шаблі, шпагі і пад.). — Падай сюды карабіны! — закрычаў казак і схапіўся за эфес шашкі. Лобан.
[Ад ням. Gefäß.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уза́д, прысл.
Назад; у процілеглы бок. [Васіль] пацягнуў гармату ўзад да таго дома, з якога ад куляў сыпалася тынкоўка. Карпюк.
•••
Ні ўзад ні ўперад — ні сюды ні туды.
Узад і ўперад; узад-уперад (з дзеясловамі руху) — з аднаго канца ў другі, сюды і туды. Штурхаючыся, збіваючы людзей з ног, Толя бегаў ўзад і ўперад. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)