фе́нікс, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Міфалагічная птушка, якая валодае здольнасцю пры набліжэнні смерці згараць, а потым зноў узнікаць з попелу.

2. Сімвал вечнага абнаўлення.

Узнік, як ф. з попелу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

смерць, -і, мн. -і, смярце́й, ж.

1. Спыненне жыццядзейнасці арганізма.

Раптоўная с.

Быць пры смерці (паміраць).

2. у знач. вык. Бяда, гора; спыненне якой-н. дзейнасці.

Творчая няўдача для яго — с.

Біялагічная смерць — поўнае спыненне біялагічных працэсаў у клетках і тканках арганізма.

Клінічная смерць — прамежак часу, калі дыханне і сардэчная дзейнасць спыняцца, але тканкі яшчэ ў пэўнай ступені захоўваюць жыццяздольнасць.

Да смерці (разм.) — вельмі моцна.

Не на жыццё, а на смерць — не шкадуючы жыцця.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сме́ртны, -ая, -ае.

1. Які канчаецца смерцю.

С. выпадак.

2. Такі, які павінен памерці.

Усякі чалавек с.

Нам, смертным (наз.), не ўсё ўдаецца.

3. Які вядзе да смерці, пазбаўляе жыцця.

С. прысуд.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

загубі́ць, -ублю́, -у́біш, -у́біць; -у́блены; зак.

1. каго-што. Пагубіць, давесці да смерці.

З. чалавека.

З. чыё-н. жыццё (сапсаваць жыццё каму-н., зрабіць няшчасным).

2. што. Марна патраціць (разм.).

З. многа грошай.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адпрасі́цца, -рашу́ся, -ро́сішся, -ро́сіцца; зак.

Папрасіць дазволу пайсці або паехаць куды-н., не ўдзельнічаць у чым-н.

А. з работы.

Ад смерці не адкупішся і не адпросішся (прыказка).

|| незак. адпро́швацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пасмяро́тна, прысл.

Пасля смерці. Узнагарадзіць пасмяротна. Прысвоіць пасмяротна званне Героя Савецкага Саюза.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Наўмор ’насмерць, зусім’ (ТС). Да ўмарыць ’замучыць да смерці’, гл. мор.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыпе́таваць ’біць, калаціць да смерці’ (Нас.), пры́петка ’заклёпка’ (Ласт.). Гл. пе́таваць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

неадхі́льнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць неадхільнага. Думка аб неадхільнасці смерці моцна ўзрушыла яго. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́марачны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які застаўся без гаспадара пасля смерці ўладальніка пры адсутнасці нашчадкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)