◎ Нарэў ’вялікі мядзведзь’ (Інстр. 2). Няясна, магчыма, да рваць (гл.), прасл. *гъиайу якое, паводле Мяркулавай (Этимология–1978, 96), магло мець значэнне ’схапіўшы зубамі, адарваць кусок’. Відаць, як і іншыя назвы мядзведзя, табуізаваная.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Турсу́чыць ‘трэсці, вытрасаць’ (Сцяшк. Сл.), ‘трасці, трусіць’ (калінк., Арх. ГУ). Параўн. рус. дай. турсу́чить ‘торгаць, тузаць, рваць’. Няясна (Фасмер, 4, 125). Можна дапусціць сувязь з папярэднім словам у якасці дзеяслова працяглага дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абдры́паны ’абарваны’ (КТС, БРС), абдрыпаць, абдрыпацца, укр. обдрипаний ’тс’, чэш. dřipati ’рваць’, dřip ’лахман’, в.-луж. dripać ’разрываць’, балг. дрипи ’лахманы’, дрипав ’абарваны’, макед. дрипа, дрипав ’тс’, серб.-харв. дри̏паты ’рваць’, славен. dripati ’тс’. Арэал распаўсюджання сведчыць аб праславянскім характары гэтага слова. Параўн. літ. apdrìbti ’ападаць, абвісаць (аб плацці)’, drìbti ’падаць камякамі, жмутамі’, гоц. dreiban ’гнаць, біць’ і інш. Супастаўленне балтыйскіх і германскіх форм гл. у Шпэхта KZ, 68, 41. Гл. таксама Махэк₂, 131, у якога няма беларускіх і ўкраінскіх паралеляў; ён лічыць паходжанне гэтых слоў няясным.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ашамётак ’нерухавае дзіця, адзетае ў рыззё не свайго памеру’ (КЭС, лаг.). Ад шамятаць ’выдаваць ’прыглушаныя гукі; ціха есці; рваць што-небудзь на дробныя кавалачкі і інш.’, параўн. рус. шеметать ’праводзіць час без справы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падрадзі́цца, ‑раджуся, ‑радзішся, ‑радзіцца; зак., з інф.
1. Наняцца, абавязаўшыся выканаць што‑н. на пэўных умовах. [Герасім Іванавіч:] — Прыходзіць неяк ранічкаю Ахрэм да мяне і кажа: давай, Гараська, падрадзімся настаўніку хату рубіць. Карамазаў.
2. Даць згоду зрабіць што‑н., узяцца зрабіць якую‑н. работу каму‑н. З вучнямі пятага і шостага класаў [Ніна] яшчэ хадзіла на калгасны ячмень [свірэпу] рваць. Сама падрадзілася. Лобан. Кукарэка, ахвотны да размовы, падрадзіўся ісці і паказаць дом старшыні. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазво́зіць, ‑звожу, ‑звозіш, ‑звозіць; зак., каго-што.
1. Звезці ў адно месца ўсё, многае. Пазвозіць сена ў гумны.
2. Забраўшы, адвезці куды‑н. усё, многае або ўсіх, многіх. Дробныя каменні.. [Гушка] пазвозіў усе [з поля], а вялікія пакінуў на зіму рваць іх порахам. Чорны.
3. Везучы, перамясціць зверху ўніз усё, многае або ўсіх, многіх. Пазвозіць дзяцей на санках.
4. Едучы, узяць з сабою ўсё, многае або ўсіх, многіх. Пазвозіць чужыя кнігі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Манта́шыць ’рваць тузаючы’ (Сцяцк.), мантошыць ’ганяць, біць, знішчаць’ (ТС). Да мяць (гл.) — прасл. męti, якое ў польск. мове атрымала дадатковыя суфіксы ‑t‑os‑, параўн. miętosić, miętusić ’мяць, ціснуць’, з якіх былі запазычаны бел. лексемы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нары́ў ’нарыў, болька’ (Сл. ПЗБ, ТС), нары́ўка ’маленькі нарыў’ (Сл. ПЗБ). Ад нарыва́ць ’апухаць і гнаіцца’, да рваць (гл.); паводле Мяркулавай (Этимология–1978, 97), прасл. *naryvъ ’гнайнік’ ад дзеяслова *naryvati ’тузаць (пра боль), нагнойвацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перары́вам, з перарывам, перарывісты (дождж) ’дождж з перапынкамі’ (спарадычна на ўсёй тэрыторыі, ЛА, 2), перарыўшы ’кароткачасовы (дождж)’ (віл., чэрв., Сл. ПЗБ). Да пераціх.) і ‑рыў < зрываць — дзеяслова шматразовага дзеяння ад рваць < прасл. *rbvati — ryvati.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарга́нка ’конная малатарня’ (Сл. Брэс.). Магчыма, на базе ўкр. тарга́ни́ти ’цягнуць, валачы’, што з польск. targać ’смыкаць, цягнуць, рваць’, параўн. польск. targanka ’мятая салома’; па лінгвагеаграфічных прычынах менш верагодна самастойнае ўтварэнне ад тарга́ць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)