шэпт, -у, М -пце, м.
1. Ледзь чутная гутарка, пры якой гукі вымаўляюцца без удзелу галасавых звязак.
Гаварыць шэптам.
2. перан. Ціхі, невыразны шум, шапаценне, цурчанне і пад.
Ш. хваль.
3. Погаласка, чутка, якія перадаюцца па сакрэце.
Пра гэта ўжо пусцілі ш.
Шэпты хату губяць (прыказка; разбураюць уклад, уносяць разлад).
4. мн. -ы, -аў. Набор слоў, якія паводле забабонных уяўленняў маюць чарадзейную сілу; заклінанне (разм.).
Лячыць шэптамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разбро́д, ‑у, М ‑дзе, м.
Адсутнасць згоднасці ў чым‑н.; разлад, беспарадак. Заўвагі дзяўчат выклікалі глыбокі разброд і спрэчкі ў сям’і Арцёма Іванавіча. Утварыліся дзве непрымірымыя групы. Мележ. Янка Купала працаваў над «Словам аб палку Ігаравым», калі ў асяроддзі старой пісьменніцкай інтэлігенцыі назіраўся разброд, ідэйная раз’яднанасць. Палітыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разва́л м.
1. (действие) в разн. знач. разва́л, -лу м., разва́льванне, -ння ср.;
2. (состояние) разва́л, -лу м.;
3. (разлад, раздор) разва́л, -лу м., разла́д, -ду м.;
4. (беспорядок) разг. разва́л, -лу м., беспара́дак, -дку м.;
5. (половина распиленного вдоль бревна) спец. пла́шка, -кі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
баламу́т, ‑а, М ‑муце, м.
Разм.
1. Чалавек, які ўносіць беспарадак, разлад. Хлопца брала крыўда за бацьку, злосць на Чыкілевіча, як галоўнага звадыяша і баламута. Колас.
2. Прайдоха, інтрыган, спакуснік. [Волька:] — Звязалася з баламутам гэтым, трэба ж, гарадскога хлеба захацелася. У вёсцы, можа, за настаўніка выйшла б... М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распалаві́ніцца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.
Разм. Распасціся на дзве прыблізна роўныя часткі. З гаспадаровых рук узяў сякеру адзін з тых, што прывалакліся з Гансам, і на ўвесь мах гэтак секануў, што бюст [фюрэра] распалавініўся. Сабаленка. // перан. Адчуць унутраны разлад; раздваіцца. Гэтая справа [служба ў Хурса] паклала канец гарманічнасці Сёмкі Фартушніка. Ён тут распалавініўся надвае. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утапі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Заснаваны на утопіі (у 1 знач.). Утапічнае вучэнне Томаса Мора.
2. Які з’яўляецца утопіяй (у 2 знач.); нерэальны. Разам з адыходам ад утапічных ідэй Лабановіч.. перамагае.. разлад паміж словам і справай. «Полымя».
3. Які ўяўляе сабой утопію (у 3 знач.). Утапічны раман.
•••
Утапічны сацыялізм гл. сацыялізм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фракцы́йны 1, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да фракцыі 1, з’яўляецца фракцыяй. Фракцыйная барацьба. Фракцыйныя групоўкі.
2. Такі, які нясе разлад у якую‑н. арганізацыю, садзейнічае ўтварэнню ў ёй фракцый 1 (у 3 знач.); раскольніцкі. Фракцыйнае выступленне.
фракцы́йны 2, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да фракцыі 2, да яе выдзялення. Фракцыйная перагонка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уне́сці, унясу́, унясе́ш, унясе́; унясём, унесяце́, унясу́ць; унёс, уне́сла і унясла́, уне́сла і унясло́; унясі́; уне́сены; зак.
1. каго-што. Прынесці ўнутр.
У. рэчы ў дом.
2. што. Заплаціць.
У. плату.
3. што. Перадаць на чыё-н. меркаванне.
У. прапанову ў прэзідыум.
4. каго-што. Уключыць, дабавіць.
У. змены ў праект пастановы.
У. кампост у глебу.
5. што. Выклікаць, зрабіць.
У. жвавасць у размову.
У. разлад у сям’ю.
|| незак. уно́сіць, уно́шу, уно́сіш, уно́сіць.
|| наз. унясе́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расстро́йства, ‑а, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. расстройваць — расстроіць і расстройвацца — расстроіцца.
2. Замяшанне, разгубленасць. Калона прыйшла ў расстройства.
3. Няспраўны, заняпалы стан (у эканоміцы, гаспадарцы і пад.); беспарадак. Расстройства ў фінансавых справах. // Разлад, нелады паміж кім‑н. Сямейнае расстройства.
4. Захворванне, выкліканае парушэннем дзейнасці якіх‑н. органаў, сістэмы. Расстройства страўніка. Расстройства нервовай сістэмы.
5. Благі настрой, парушэнне душэўнай раўнавагі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трэ́шчына, ‑ы, ж.
Шчыліна на месцы разлому, разрыву, пашкоджання паверхні чаго‑н. Там стаяў белы гліняны кубак, чайнік з адбітым рыльцам, талерка з рудою трэшчынаю, усё гэта пустое, сухое, чыста памытае. Арабей. Зламанай лініяй пралезла трэшчына на лёдзе ад берага да берага. Броўка. // перан. Пра разлад, разыходжанні паміж кім‑н. [Хоня:] — З сягонняшняга дня любоў мая дала трэшчыну! Мележ. [Харытон:] — А наконт Булыгавага вывадка прама скажу: яшчэ ў сваім зародку даў ён вялікую трэшчыну. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)