наве́рх, прысл.
1. На верхнюю частку чаго-н., у напрамку да верху чаго-н.
Падняцца н.
Смала выступіла н.
2. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры абазначэнні прадмета, асобы, на верхнюю частку якіх ці паверх якіх накіравана дзеянне.
Накінуць плашч н. сукенкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прагумава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад прагумаваць.
2. у знач. прым. Насыпаны, пакрыты гумавай сумессю, з гумавай праслойкай. Прагумаваны плашч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́га, ‑і, ДМ тозе, ж.
Гіст. У старажытных рымлян — верхняе мужчынскае адзенне, доўгі плашч без рукавоў.
•••
Убірацца ў тогу гл. убірацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ма́нталь ’лёгкая вопратка’ (Сцяшк. Сл.), драг. ма́тыль ’плашч’ (КЭС), ст.-бел. мантель, метель ’плашч’ (XV ст.) запазычана са ст.-польск. mantel ’тс’, якое з с.-в.-ням. mantel (Жураўскі, Бел. мова, 62; Булыка, Лекс. запазыч., 107) < Дац. mantellum ’покрыва, посцілка, абрус’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прарызі́нены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад прарызініць.
2. у знач. прым. Насычаны рызінавай сумессю; з рызінавым пакрыццём. Прарызінены плашч. Прарызіненая тканіна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капуцы́н, ‑а, м.
1. Манах рымска-каталіцкага францысканскага ордэна, які носіць плашч з капюшонам.
2. Род амерыканскіх малп з доўгімі валасамі на галаве.
[Іт. cappuccino ад cappuccio — капюшон.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бурно́с ’плашч, бурнус’ (БРС, Касп.), ’мужчынская доўгая вопратка’ (Інстр. I, Сцяшк. МГ), ’армяк, бурка’ (Янк. Мат.), ’вялікі мужчынскі кажух; доўгая вопратка з даматканага сукна і г. д.’ (Сакал.), бу́рнас ’доўгае суконнае адзенне’ (Сцяшк. МГ), бу́рно̂с ’зімовая жаночая вопратка’ (Лысенка, ССП). Рус. бурну́с ’плашч з капюшонам’, укр. бурну́с, бу́рмус, польск. burnus, bornus, burnos, burmus, burno, burdus, чэш., славац. burnus ’від зімовай вопраткі’. Усюды слова зрабілася народным. Запазычанне з араб. burnus ’шырокі плашч’ або праз франц. bournus, або праз тур. burnus, burnuz лёгкі шарсцяны плашч’. Міклашыч, Türk. El., Nachtr., 1, 19; Фасмер, 1, 247; Рудніцкі, 264; Махэк₂, 77; Варш. сл., 1, 238. Бел. бурно́с, можа, з польск. burnos. Параўн. і форму бу́рнас (націск!).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
плуга́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.
Разм. Працаваць на ворыве з плугам. Згарэў даўно ля вогнішча плашч, тады, калі Раман першы раз плугарыў ноччу. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бало́ння, ‑і, ж.
Капронавая плашчавая тканіна з аднабаковым непрамакальным пакрыццём. Паўлік быў у куртцы з балонні. Гаўрылкін. // Разм. Плашч або куртка з такой тканіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капюшо́н, ‑а, м.
Адкідны галаўны ўбор, прымацаваны ззаду да каўняра верхняй адзежыны. Плашч з капюшонам. □ Іван Васільевіч адкінуў капюшон, зняў шапку, каб выцерці пот. Шамякін.
[Фр. capuchon.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)