расхадзі́цца, -хаджу́ся, -хо́дзішся, -хо́дзіцца; зак.
1. Прахадзіўшы доўга, прывыкнуць да хадзьбы, перастаць адчуваць стомленасць ад яе.
Расхадзіўся, і ногі перасталі балець.
2. Пачаць хадзіць многа, сюды-туды.
3. перан. Дайсці да крайняй ступені ў праяўленні чаго-н., у якіх-н. дзеяннях, разысціся.
Нервы расхадзіліся.
Расхадзілася шалёная завіруха.
|| незак. расхо́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
язы́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да языка (у 1 знач.). Язычныя нервы. Язычная мышца. Язычная века.
2. У лінгвістыцы — утвораны пры ўдзеле языка (у 2 знач.). Язычныя гукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нерв, нерв звычайна мн. не́рвы, нэ́рвы ’нервы’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), не́рва ’тс’ (Янк. 1), не́рванный ’нярвовы’ (Юрч.); сюды ж нэрвава́цца ’перажываць’ (Сл. ПЗБ), не́рвенік ’дзіванна скіпетрападобная, Verbascum thapsiforme Schrad.’ (Бейл.). Запазычана праз рус. нерв або польск. nerw з заходнееўрапейскіх моў (< ням. Nerw, франц. nerf, што з лац. nervus ’жыла, мускул, нерв’), гл. Фасмер, 3, 64; назва расліны ўтворана паводле прадуктыўнай мадэлі па тыпу сярдзе́чнік ’зелле ад сэрца’, не́рвенік ’зелле ад нерваў’ і пад. Форма ж. р. другасная, узнікла з мэтай пазбегнуць неўласцівага беларускай народнай мове спалучэння ‑рв у канцы слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цэнтраімклі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Накіраваны ў час руху ад перыферыі да цэнтра; проціл. цэнтрабежны. Цэнтраімклівая сіла.
2. Такі, які праводзіць узбуджэнне ад перыферыі да цэнтральнай нервовай сістэмы (пра нервы). Цэнтраімклівыя нервовыя валокны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пе́рва ’перш, раней; спачатку’ (калінк., З нар. сл.; Растарг., Бяльк.), ст.-бел. перво, пръвое, рус. паўн. і паўд. нерва, польск. дыял. р/rw/ ’тс’ — прыслоўе ў форме Р. скл. прыметніка *ры́УЬ ’першы’ (Карскі 2-3, 73) > нервы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узбудзі́ць, -уджу́, -у́дзіш, -у́дзіць; -у́джаны; зак.
1. гл. будзіць.
2. каго-што. Прывесці ва ўзбуджальны стан.
У. хворага.
У. нервы.
3. што. Выклікаць, абудзіць у кім-н. якія-н. пачуцці, думкі, стан.
У. рэўнасць.
У. апетыт.
У. цікаўнасць.
4. што. Паставіць, вынесці на абмеркаванне, вырашэнне.
У. крымінальную справу.
У. пытанне.
|| незак. узбуджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. узбуджэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узвінці́ць сов.
1. разг. (привести в состояние нервного подъёма) взвинти́ть;
у. субясе́дніка — взвинти́ть собесе́дника;
у. не́рвы — взвинти́ть не́рвы;
2. (резко увеличить производство оружия) взвинти́ть;
у. го́нку ўзбрае́ння — взвинти́ть го́нку вооруже́ния;
◊ у. цэ́ны — взвинти́ть це́ны
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узвінці́цца, ‑вінчуся, ‑вінцішся, ‑вінціцца; зак.
Разм. Стаць узбуджаным, нервовым; усхвалявацца, раззлавацца. Нервы ўзвінціліся. □ [Марфа:] — Паказаць [шоўк] прынесла, а ты ўжо ўзвінціўся. Падумаеш. Ты лепей паглядзі, хто па вечарах па базу ходзіць, а тады крычы. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узвінці́ць, ‑вінчу, ‑вінціш, ‑вінціць; зак., каго-што.
1. Разм. Прывесці ў стан нервовага ўзбуджэння; усхваляваць, раззлаваць. Узвінціць субяседніка. Узвінціць нервы.
2. Рэзка павялічыць выраб зброі; прыняць крутыя меры да павелічэння ўзбраення. Узвінціць гонку ўзбраення.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́матаць сов.
1. вы́мотать;
в. цэ́лы мато́к — вы́мотать це́лый мото́к;
2. (изнурить) вы́мотать, измота́ть; (нервы — ещё) истрепа́ть, издёргать;
~талі ўсе сі́лы — вы́мотали все си́лы;
~талі ўсе не́рвы — истрепа́ли (издёргали) все не́рвы;
3. разг. вы́качать;
~талі ўсе гро́шы — вы́качали все де́ньги;
◊ в. (усе) кі́шкі — вы́мотать (все) кишки́;
в. (усю́) душу́, (усе́) духі́ — вы́мотать (всю) ду́шу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)