полага́ться несов.

1. (надеяться) спадзява́цца (на каго, на што); (рассчитывать) разлі́чваць (на каго, на што); (доверять) давяра́ць; (доверяться) давяра́цца (каму, чаму), здава́цца (на каго, на што); (быть уверенным) быць упэ́ўненым (у кім, у чым);

полага́ться на свои́ си́лы спадзява́цца на свае́ сі́лы;

полага́ться на чью́-л. по́мощь спадзява́цца на чыю́е́будзь дапамо́гу;

на него́ мо́жно полага́ться яму́ мо́жна давяра́ць (давяра́цца), у ім мо́жна быць упэ́ўненым, на яго́ мо́жна спадзява́цца;

2. (употребляется в 3 лице в знач. «причитается») нале́жыць;

ка́ждому полага́ется немно́го де́нег ко́жнаму нале́жыць тро́хі гро́шай;

3. (употребляется в 3 лице в знач. «приличествует»); (следует) нале́жыць; (надо) трэ́ба; (в обычае) заве́дзена; (при употреблении с отрицанием в знач. «нельзя») не́льга, нямо́жна; (в знач. «не разрешается, не дозволено») не дазваля́ецца, не дазво́лена;

так поступа́ть не полага́ется так рабі́ць нямо́жна;

взять всё, что полага́ется узя́ць усё, што трэ́ба (што нале́жыць);

здесь кури́ть не полага́ется тут куры́ць не дазваля́ецца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

не

1. отриц. частица в разн. знач. не;

ву́чань не разуме́ў тлумачэ́ння наста́ўніка — учени́к не понима́л объясне́ния учи́теля;

мне яго́ больш не ўба́чыць — мне его́ бо́льше не уви́деть;

спеў не спеў, плач не плач, а не́йкая ну́дная мело́дыя — пе́ние не пе́ние, плач не плач, а кака́я-то ну́дная мело́дия;

не дрэ́нна было́ б схадзі́ць у тэа́тр — не пло́хо бы́ло бы сходи́ть в теа́тр;

не без та́ленту — не без тала́нта;

не́льга не напіса́цьнельзя́ не написа́ть;

ён паслізну́ўся і ледзь не павалі́ўся — он поскользну́лся и чуть не упа́л;

я не магу́ не сказа́ць пра́ўды — я не могу́ не сказа́ть пра́вды;

хаця́ б чаго́ не зда́рылася — хоть бы чего́ не случи́лось;

2. отриц. частица нет;

вы не ве́даеце, куды́ ён пайшо́ў? — Не — вы не зна́ете, куда́ он пошёл? — Нет;

гэ́та пра́ўда ці не?э́то пра́вда и́ли нет?;

зо́йдзем у ха́ту? — Не, не трэ́ба — зайдём в дом? — Нет, не ну́жно;

3. усил. частица нет;

не, ты паглядзі́, яка́я цудо́ўная кве́тка — нет, ты посмотри́, како́й чуде́сный цвето́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

какI нареч. як; (в сочетании с прилагательным-сказуемым) які́;

как? як?;

как! як!;

как дела́? як спра́вы?;

как хорошо́! як до́бра!;

как све́жи ро́зы! які́я све́жыя ру́жы!;

как бу́дто як бы́ццам, нібы́та, ні́бы;

как бы як бы; (для выражения сравнения) як бы́ццам, нібы́та, ні́бы;

как бы не… як бы не…;

как бы не так! (как не так!) чаму́ не!, а як жа!, чаму́ не так;

как бы ни… як бы ні…; (перед прил.) які́ б ні…, яка́я б ні…, яко́е б ні…, які́я б ні…;

как бы то ни́ было як бы там ні было́;

как-ника́к як-нія́к;

как есть все усе́ чы́ста;

как знать? хто ве́дае?;

как же як жа; (в ответ на вопрос) а як жа;

как же так як жа так;

как ни есть як-нія́к;

как мо́жно бо́льше як мага́ больш, як найбо́льш;

как нельзя́ лу́чше як мага́ лепш, як найле́пш;

как раз якра́з; (сразу) адра́зу; (мигом) як ба́чыш;

как ско́ро уст. як то́лькі; (для выражения условности) калі́ то́лькі;

ме́жду тем как між тым як;

как ни на есть як-не́будзь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

калі́

1. нареч., вопр. когда́;

к. ж вы пры́йдзеце? — когда́ же вы придёте?;

калі́ гэ́та бу́дзе? — когда́ э́то бу́дет?;

2. нареч. (в какое-л. время) когда́-нибудь;

ці чуў ты к. тако́е? — слыха́л ли ты когда́-нибудь подо́бное?;

3. нареч. (в будущем, не скоро) когда́-то;

к. гэ́та ён яшчэ́ прые́дзе? — когда́-то он ещё прие́дет?;

4. нареч., разг. (иногда) когда́;

к. мо́жна, к. не́льга — когда́ мо́жно, когда́ нельзя́;

5. союз временной когда́;

к. ўзышло́ со́нца, мы ўжо былі́ до́ма — когда́ взошло́ со́лнце, мы уже́ бы́ли до́ма;

6. союз условный е́сли; раз; когда́;

к. працава́ць, дык працава́цье́сли рабо́тать, так рабо́тать;

к. гля́неш з паго́рка, то ўсё ўба́чыш як на дало́ніе́сли (когда́) взгля́нешь с холма́, то всё уви́дишь как на ладо́ни;

к. не ве́даеш, не гавары́е́сли (раз) не зна́ешь, не говори́;

к. то́е было́э́то бы́ло да́вным-давно́;

як к. — когда́ как;

к. што яко́е — в слу́чае чего́;

к. ла́ска! — а) пожа́луйста; б) добро́ пожа́ловать!;

каб ды к. бе́сли бы да кабы́;

к. рак сві́сне — когда́ рак сви́стнет;

к. на то́е пайшло́ — (в знач. вводн. сл.) е́сли на то пошло́;

каб ды к. б вы́рас у ро́це грыбпогов. е́сли бы да кабы́ вы́росли во рту грибы́;

к. худ, не лезь на кутпосл. всяк сверчо́к знай свой шесто́к; по одёжке протя́гивай но́жки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дать сов., в разн. знач. даць; (неоднократно) разг. падава́ць; надава́ць;

дать де́ньги даць гро́шы;

дать пре́мию даць прэ́мію;

по ви́ду ей нельзя́ дать бо́льше тридцати́ на вы́гляд ёй не́льга даць больш за тры́ццаць гадо́ў;

дать в зу́бы прост., груб. даць у зу́бы;

дать конце́рт даць канцэ́рт;

дать статью́ в за́втрашнем но́мере газе́ты даць арты́кул у за́ўтрашнім ну́мары газе́ты;

дать о́браз рабо́чего даць во́браз рабо́чага;

дать отве́т даць адка́з;

дать кля́тву даць кля́тву;

дать звоно́к даць звано́к;

стена́ дала́ тре́щину сцяна́ дала́ трэ́шчыну;

дать кварти́ру даць кватэ́ру;

дать сло́во даць сло́ва;

сад дал большо́й дохо́д сад даў вялі́кі дахо́д;

дать зва́ние даць зва́нне;

дать пода́рок даць гасці́нца;

дать ток даць ток;

дать во́ду даць ваду́;

я тебе́ дам разг. я табе́ дам;

дать знать даць знаць, даць га́сла;

дать доро́гу (кому) даць даро́гу (каму);

не дать в оби́ду не даць у кры́ўду;

дать отбо́й даць адбо́й;

дать ве́ру (чему) даць ве́ры (чаму);

дать во́лю (кому, чему) даць во́лю (каму, чаму);

дать во́лю рука́м даць во́лю рука́м;

дать вы́ход (чему) даць вы́хад (чаму);

дать себя́ знать даць сябе́ адчу́ць, да́цца ў зна́кі;

дать о себе́ знать даць аб сабе́ знаць;

дать поня́ть даць зразуме́ць;

дать крю́ку даць кру́гу;

дать ма́ху даць ма́ху;

дать нача́ло (чему) даць пача́так (чаму);

дать поня́тие даць паня́цце;

дать представле́ние даць уяўле́нне;

дать себе́ труд патурбава́цца, паклапаці́цца, пару́піцца, падба́ць;

дать стрекача́, дать тя́гу даць ця́гу, даць драпака́ (дра́ла);

дать уро́к даць уро́к;

до́рого бы дал до́рага б даў;

как пить дать як піць даць;

не дать спу́ску не даць спу́ску;

не дай бог не дай бо́жа, барані́ (крый) бо́жа;

дай бог дай бог (бо́жа);

дай бо́же на́шему теля́ти во́лка пойма́ти посл. дай бо́жа на́шаму цяля́ці во́ўка спайма́ці;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

так

1. нареч. так; (таким образом — ещё) э́так;

піса́ць трэ́ба так, а не іна́чай — писа́ть на́до так, а не ина́че;

ён так раска́зваў, што ўсе смяя́ліся — он так расска́зывал, что все смея́лись;

так усё мо́жна зрабі́ць — так (э́так) всё мо́жно сде́лать;

2. нареч. (до такой степени) так; насто́лько; столь; (в сущности — ещё) суть;

так жыццёва, так выра́зна — так (насто́лько) жи́зненно, так (насто́лько) вырази́тельно;

гэ́та не так ва́жнаэ́то не так (не столь, не суть) ва́жно;

3. нареч. (без последствий, без особенной цели, без усилий) так;

пакі́нуць гэ́ту спра́ву так не́льга — оста́вить э́то де́ло так нельзя́;

я сказа́ў гэ́та про́ста так — я сказа́л э́то про́сто так;

4. частица (ничего особенного) так;

што з ва́мі? — Так... — что с ва́ми? — Так...;

так, балаўство́ адно́ — так, баловство́ одно́;

5. частица утверд. да, так; (совершенно верно — ещё) то́чно;

усе́ ў збо́ры? — Так — все в сбо́ре? — Да;

так, вы не памылі́ліся — да (так, то́чно), вы не оши́блись;

так, гэ́та ён зрабі́ў — да (так, то́чно), э́то он сде́лал;

6. частица вопр. да;

усё абышло́ся до́бра, так? — всё обошло́сь благополу́чно, да?;

7. частица усил. так;

ён так ірвану́ў... — он так рвану́л...;

8. частица ограничительная так; э́так;

гадо́ў, так, дзе́сяць таму́ — лет, так (э́так), де́сять тому́ наза́д;

так сабе́ — так себе́;

няха́й так — пусть так;

так сказа́цьвводн. сл. так сказа́ть;

то́лькі так — то́лько так;

так зва́ны — так называ́емый;

так і так — так и так (мол);

(і) так і сяк — (и) так и сяк;

так і быць — так и быть;

так і ве́дай(це) — так и зна́й(те);

як жа так? — как же так?;

так і ёсць — так и есть;

вось дык так! — вот так так!;

так ці іна́чай — так или ина́че;

і так і гэ́так — и так и э́так;

няха́й бу́дзе так — так и быть, быть по сему́;

даўно́ б так — давно́ бы так;

так і чака́й — того́ и жди; того́ и смотри́;

так на так — так на так;

так яму́ (ёй, ім і г.д.) і трэ́ба — так ему́ (ей, им и т.д.) и на́до; и подело́м ему́ (ей, им и т.д.);

хоць бы і так — хоть бы и так

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

так

1. нареч. (таким образом) так; (этак) гэ́так, так; (в сочетании с прил. в знач. сказ.) такі́, гэ́такі, гэ́ткі;

писа́ть на́до так, а не и́на́че піса́ць трэ́ба так (гэ́так), а не іна́чай;

он всё так сде́лал ён усё так зрабі́ў;

он не так уж добр ён не такі́ ўжо до́бры; (до такой степени) так;

так (насто́лько) жи́зненно, так (насто́лько) вырази́тельно так жыццёва, так выра́зна; (без последствий, без особенной цели, без усилий) так;

оста́вить э́то де́ло так нельзя́ пакі́нуць гэ́ту спра́ву так не́льга;

я сказа́л э́то про́сто так я сказа́ў гэ́та про́ста так;

2. союз дык; (так что) так што; (поэтому) таму́; (итак) так;

рабо́ту сде́лал, так мо́жно отдыха́ть рабо́ту зрабі́ў, дык мо́жна адпачыва́ць;

рабо́тать, так рабо́тать працава́ць, дык працава́ць;

так ты мне не ве́ришь? дык ты мне не ве́рыш?;

так согла́сен? дык зго́дзен?;

не зна́ете, так и скажи́те не ве́даеце, дык так і скажы́це;

(в составе сложных подчинительных союзов) / так как таму́ што;

я спешу́, так как пора́ идти́ на рабо́ту я спяша́юся, таму́ што час (пара́) ісці́ на рабо́ту (пра́цу);

так что так што, такі́м чы́нам;

жгло со́лнце, так что вы́держать бы́ло невозмо́жно пякло́ со́нца, так што вы́трымаць было́ немагчы́ма;

так, что́бы… так, каб…;

на́до вы́йти пора́ньше, так, что́бы не опозда́ть на по́езд трэ́ба вы́йсці ране́й, так, каб не спазні́цца на цягні́к;

3. част. (ничего особенного) так;

что с ва́ми? — Так, ничего́ што з ва́мі? — Так, нічо́га; (утверд.) так, ага́;

все в сбо́ре? — Так усе́ ў збо́ры? — Так (ага́); (усил.) так; дык (усил. при указании на противопоставление, возражение);

так, так, ну и дела́! так, так, ну і спра́вы!;

она́ так во́все не измени́лась яна́ дык зусі́м не змяні́лася;

ну так что же? ну дык што ж?;

там кли́мат о́чень суро́вый, так, моро́зы дохо́дят до сорока́ гра́дусов там клі́мат ве́льмі суро́вы, так, маразы́ дахо́дзяць да сарака́ гра́дусаў; (ограничительная) так, (этак) гэ́так;

лет, так (э́так) де́сять тому́ наза́д гадо́ў, так (гэ́так) дзе́сяць таму́;

и так і так;

и так да́лее (сокращённо и т. д.) і гэ́так дале́й (сокращённо і г. д.);

когда́ (е́сли) так калі́ так;

не так ли? хі́ба (ці) не так?;

так вот дык вось;

я так и знал! я так і ве́даў!;

так и быть няха́й бу́дзе так, (ладно) до́бра;

так и есть так і ёсць;

так и зна́й(те) так і ве́дай(це);

так и́ли и́на́че так ці іна́чай (іна́кш);

(и) так и сяк (і) так і сяк;

та́к себе та́к сабе́;

так и так (мол) так і так;

пусть так няха́й так;

как же так? як жа так?;

вот так так! вось дык так!;

(и) так и э́так (і) так і гэ́так;

давно́ бы так даўно́ б так;

так то́чно воен. так то́чна.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

узя́ць сов.

1. в разн. знач. взять; (о рыбах — ещё) клю́нуть;

у. па́лку ў руку́ — взять па́лку в ру́ку;

у. тэ́му для дысерта́цыі — взять те́му для диссерта́ции;

у. з сабо́ю дзяце́й — взять с собо́й дете́й;

у. хло́пчыка на выхава́нне — взять ма́льчика на воспита́ние;

у. у салда́тыуст. взять в солда́ты;

у. го́рад — взять го́род;

у. ула́ду — взять власть;

узя́ў страх — взял страх;

у. хі́трасцю — взять хи́тростью;

ко́лькі ён узя́ў за рабо́ту? — ско́лько он взял за рабо́ту?;

у. перашко́ду — взять препя́тствие;

у. на ўлік — взять на учёт;

у. жо́нку — взять жену́;

у. адка́знасць на сябе́ — взять отве́тственность на себя́;

у. пад абаро́ну — взять под защи́ту;

у. у рот — взять в рот;

у. но́ту — взять но́ту;

у. уле́ва — взять вле́во;

у. кіру́нак (напра́мак) — взять направле́ние;

у. пад руку́ — взять по́д руку;

2. задра́ть, заре́зать;

воўк узя́ў аве́чку — волк задра́л (заре́зал) овцу́;

3. (пад што, на што) приня́ть (во что), подве́ргнуть (чему), взять (на что);

у. пад ува́гу — приня́ть во внима́ние;

у. пад сумне́нне — подве́ргнуть сомне́нию;

4. (поместить) взять, заключи́ть;

у. у ду́жкі — взять (заключи́ть) в ско́бки;

у. сваё — взять своё;

у. за каўне́р — взять за ши́ворот;

у. на прыцэ́л — взять на прице́л;

у. у абцугі́ — взять в кле́щи́;

у. у рабо́ту — взять в рабо́ту;

у. у пераплёт — взять в переплёт;

у. за го́рла — взять за го́рло;

у. верх — взять верх;

у. грэх на душу́ — взять грех на́ душу;

у. быка́ за ро́гі — взять быка́ за рога́;

у. сло́вы наза́д — взять слова́ обра́тно;

узяло́ за сэ́рца — взяло́ за́ сердце;

у. за душу́ — взять за́ душу;

у. на буксі́р — взять на букси́р;

у. на му́шку — взять на му́шку;

у. на заме́тку (на каранда́ш) — взять на заме́тку (на каранда́ш);

у. бо́га за бараду́ — взять (ухвати́ть) бо́га за бо́роду;

у. за жыво́е — взять за живо́е;

у. за жа́бры (шчэ́лепы) — взять за жа́бры;

у. сабе́ за пра́віла — взять (положи́ть) себе́ за пра́вило;

у. курс — взять курс;

у. ула́ду — взять власть;

у. за бакі́ — взять за бока́;

у. шлюб — вступи́ть в брак;

у. на ланцу́г — взять на цепь;

у. го́лымі рука́мі — взять го́лыми рука́ми;

у. ле́йцы ў ру́кі — взять во́жжи в ру́ки;

у. мо́ду —: а) пова́диться; б) приобрести́ привы́чку; привы́кнуть;

у. сябе́ ў ру́кі — взять себя́ в ру́ки;

у. во́чы ў ру́кі — смотре́ть в о́ба;

што з яго́ во́зьмеш — с него́ взя́тки гла́дки;

у. ініцыяты́ву ў свае́ ру́кі — взять инициати́ву в свои́ ру́ки;

на́ша ўзяло́! — на́ша взяла́!;

ні ўцяць ні ўзяць — хоть шаро́м покати́;

чорт не во́зьме — чёрт не возьмёт;

каб яго́ чорт узя́ў — чёрт бы его побра́л;

у. нагу́воен. взять но́гу;

не́льга ў ру́кі ўзяцьнельзя́ в ру́ки взять;

у рот не ўзяць — в рот не взять

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

даць сов.

1. в разн. знач. дать; (что-л. в чьё-л. распоряжение — ещё) предоста́вить; (доставить как результат — ещё) принести́; (плату — ещё) назна́чить; (преподнести — ещё) поднести́; (ввести в действие — ещё) откры́ть;

д. гро́шы — дать де́ньги;

д. прэ́мію — дать пре́мию;

на вы́гляд ёй не́льга д. больш за тры́ццаць — по ви́ду ей нельзя́ дать бо́льше тридцати́;

д. у зу́быпрост., груб. дать в зу́бы;

д. паспа́ць — дать поспа́ть;

д. канцэ́рт — дать конце́рт;

д. арты́кул у за́ўтрашнім ну́мары газе́ты — дать статью́ в за́втрашнем но́мере газе́ты;

д. адка́з — дать отве́т;

д. кля́тву — дать кля́тву;

д. звано́к — дать звоно́к;

сцяна́ дала́ трэ́шчыну — стена́ дала́ тре́щину;

д. кватэ́ру — дать (предоста́вить) кварти́ру;

д. сло́ва — дать сло́во;

сад даў вялі́кі дахо́д — сад дал (принёс) большо́й дохо́д;

д. гасці́нец — дать (поднести́) пода́рок;

д. ток — дать ток;

д. ваду́ — дать (откры́ть) во́ду;

2. (што) подве́ргнуть (чему); наложи́ть (что);

д. спагна́нне — подве́ргнуть наказа́нию; наложи́ть взыска́ние;

д. зразуме́ць — дать поня́ть;

д. во́лю сляза́м — дать во́лю слеза́м;

д. во́лю рука́м — дать во́лю рука́м;

без дай прычы́ны — ни за что ни про что;

д. аб сабе́ знаць — дать о себе́ знать;

д. галаву́ на адсячэ́нне — дать го́лову на отсече́ние;

не д. (сябе́) у кры́ўду — не дать (себя́) в оби́ду;

не д. хо́ду — не дать хо́ду;

д. пу́дла — промахну́ться; дать ма́ху;

і паню́хаць не д. — и поню́хать не дать;

д. по́ўху — дать затре́щину, отве́сить оплеу́ху;

д. во́лю сваі́м пачу́ццям — дать во́лю свои́м чу́вствам;

д. бяро́завай ка́шы — дать берёзовой ка́ши;

дае́ сябе́ адчува́ць — даёт себя́ знать;

д. даро́гу — дать доро́гу;

д. ход (спра́ве) — дать ход (де́лу);

д. дзёру (дра́ла, драпака́, лататы́) — дать (зада́ть) дёру (дра́ла, тя́гу, лататы́, стрекача́, стречка́);

д. дразда́ирон. разойти́сь (в та́нцах, рабо́те и т.п.);

д. адбо́й — дать отбо́й;

д. спако́й — оста́вить в поко́е;

д. ве́ры — пове́рить, дать ве́ру;

д. круг — дать крю́ку;

(не) д. дыхну́ць — (не) дать дух перевести́; (не) дать вздохну́ть;

дай бо́жа — дай бог;

д. ду́лю — показа́ть фи́гу (ку́киш);

д. газ — дать газ;

д. ду́бапрост. сыгра́ть в я́щик; отда́ть концы́; окочу́риться;

д. га́сла — дать знать; оповести́ть;

я табе́ дам! — я тебе́ (те) дам!;

як бог дасць — как бог даст;

д. пе́рцу (чо́су) — (каму) дать пе́рцу (кому);

до́рага б даў (заплаці́ў) — до́рого бы дал (уплати́л);

д. па ша́пцы — дать по ша́пке;

д. фо́ру — дать фо́ру;

д. за́дні ход — дать за́дний ход;

д. пача́так — (чаму) дать нача́ло (чему);

д. пы́тлю (жа́ру) — дать жару;

д. храпака́ — зада́ть храпови́цкого;

д. ды́хту — дать взбу́чку (нагоня́й), намы́лить (намя́ть) хо́лку;

д. ма́ху — дать ма́ху;

д. (зае́хаць) у ву́ха — дать (съе́здить) в у́хо;

д. зда́чы — дать сда́чи;

д. у ла́пу — дать в ла́пу;

д. па ла́пах — дать по рука́м;

ра́ды не д. — а) не упра́виться, не сла́дить (с кем-, чем-л.); б) ума́ не приложи́ть;

д. у галаву́ — уда́рить в го́лову;

дай ты ра́дывводн. сл. скажи́ пожа́луйста (на ми́лость);

д. па ка́рку (у ка́рак) — дать по ше́е;

д. сябе́ ашука́ць (падману́ць) — да́ться в обма́н;

д. ла́зню — зада́ть ба́ню;

д. лазы́ — зада́ть пе́рцу;

не д. спу́ску — не дать спу́ску;

д. у ко́сці — всы́пать; дать взбу́чку;

як піць д. — как пить дать;

бог дасць — бог даст;

дай бог но́гі — дай бог но́ги;

бог ро́зуму не даў — бог ума́ лиши́л;

д. наганя́й (прачуха́нку, прачуха́нец) — дать нагоня́й; протере́ть с песо́чком;

д. прабо́рку — дать нахлобу́чку;

да́йце час — да́йте срок;

д. падста́ву — дать по́вод;

д. нагу́воен. дать но́гу;

д. жыццё — (каму) дать жизнь (кому);

д. лад — привести́ в поря́док;

дай бо́жа, ды не ве́даю — ви́лами по воде́ пи́сано;

як піць д. — как пить дать;

дай бо́жа на́шаму цяля́ці во́ўка спайма́ціпосл. дай бо́же на́шему теля́ти во́лка пойма́ти;

сам не гам і друго́му не дампогов. соба́ка на се́не

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рука́ в разн. знач. рука́, -кі́ ж.;

протяну́ть кому́-л. ру́ку працягну́ць (пада́ць) каму́е́будзь руку́;

держа́ть в рука́х прям., перен. трыма́ць у рука́х;

ру́ки по швам! воен. ру́кі па швах!;

неразбо́рчивая рука́ неразбо́рлівая рука́, неразбо́рлівы по́чырк;

подде́лать чью́-л. ру́ку падрабі́ць чыю́е́будзь руку́ (чый-не́будзь по́дпіс);

по пра́вую ру́ку па пра́вую руку́, з пра́вай рукі́, спра́ва;

рука́ о́б руку по́плеч;

рука́ ру́ку мо́ет погов., неодобр. рука́ руку́ мы́е;

сво́я рука́ влады́ка погов. свая́ рука́ ўлады́ка;

рука́ не дро́гнет (у кого) рука́ не задрыжы́ць (у каго, чыя);

ру́ки че́шутся (у кого-л.) ру́кі свярбя́ць (у каго-небудзь);

ру́ки ко́ротки ру́кі ко́раткі;

дли́нные ру́ки (у кого) до́ўгія ру́кі (у каго);

ру́ки прочь! ру́кі прэч!;

сре́дней руки́ сярэ́дні, сярэ́дняй рукі́;

не поклада́я рук не апуска́ючы (не склада́ючы) рук;

руко́й пода́ть (куда-л., откуда-л.) руко́й пада́ць;

как руко́й сняло́ як руко́й зняло́;

держа́ть (чью-л.) ру́ку трыма́ць (чыю-небудзь) руку́; быць на чыі́м-не́будзь баку́;

наби́ть ру́ку (на чём-л.) набі́ць руку́ (на чым-небудзь) (налаўчы́цца, налажы́цца);

протяну́ть ру́ку по́мощи пада́ць руку́ дапамо́гі;

нагре́ть ру́ки нагрэ́ць ру́кі;

чужи́ми рука́ми жар загреба́ть погов. чужы́мі рука́мі жар заграба́ць;

(быть) как без рук (быць) як без рук;

сон в ру́ку сон спра́ўдзіў;

из рук вон пло́хо ніку́ды не ва́рта, ве́льмі дрэ́нна;

узна́ть из пе́рвых рук (что-л.) даве́дацца з пе́ршых рук (пра што-небудзь);

прибра́ть к рука́м (кого-, что-л.) прыбра́ць да рук (каго-, што-небудзь);

он на́ руку нечи́ст ён на руку́ нячы́сты;

име́ть на рука́х (кого-л.) мець на рука́х (каго-небудзь);

отби́ться от рук адбі́цца ад рук;

быть свя́занным по рука́м и нога́м быць звя́заным па рука́х і нага́х;

с пусты́ми рука́ми з пусты́мі рука́мі;

быть не с руки́ (кому-л.) быць не з рукі́ (каму-небудзь);

золоты́е ру́ки залаты́я ру́кі;

лёгкая рука́ (у кого) лёгкая рука́ (у каго);

с лёгкой руки́ з лёгкай рукі́;

пра́вая рука́ пра́вая рука́;

си́льная рука́ мо́цная рука́;

тяжёлая рука́ (у кого) ця́жкая рука́ (у каго);

брать (взять) го́лыми рука́ми браць (узя́ць) го́лымі рука́мі;

ще́дрою руко́ю шчо́драй руко́й;

на́ руку на руку́; падыхо́дзіць;

не рука́ (кому) не падыхо́дзіць (каму);

по рука́м! па рука́х!;

говори́ть по́д руку гавары́ць пад руку́;

под руко́й (находи́ться) пад руко́й (знахо́дзіцца);

не с руки́ (кому) не з рукі́ (каму);

рука́ми и нога́ми рука́мі і нага́мі;

ру́ки не дохо́дят ру́кі не дахо́дзяць;

ру́ки опусти́лись (у кого) ру́кі апусці́ліся (у каго);

рука́ не поднима́ется (у кого) рука́ не падыма́ецца (у каго);

руко́й не доста́ть руко́й не даста́ць, фі́гай но́са не даста́ць;

запусти́ть ру́ку (во что) запусці́ць руку́ (у што);

иска́ть (чьей) руки́ прасі́ць (чыёй) рукі́;

лиза́ть ру́ки (кому) ліза́ць ру́кі (каму);

лома́ть ру́ки лама́ць ру́кі;

мара́ть (па́чкать) ру́ки пэ́цкаць ру́кі;

наложи́ть ру́ку (на что) налажы́ць руку́ (на што);

наложи́ть на себя́ ру́ки налажы́ць на сябе́ ру́кі;

обагри́ть ру́ки кро́вью (в крови́) запля́міць ру́кі крывёй;

опусти́ть ру́ки апусці́ць ру́кі;

подня́ть ру́ку (на кого) узня́ць руку́ (на каго);

предложи́ть ру́ку (и се́рдце) (кому) прапанава́ць руку́ (і сэ́рца) (каму);

приложи́ть ру́ку (к чему) прыкла́сці руку́ (да чаго);

умы́ть ру́ки умы́ць ру́кі;

развяза́ть ру́ки развяза́ць ру́кі;

дать во́лю рука́м даць во́лю рука́м;

махну́ть руко́й (на кого, на что) махну́ць руко́й (на каго, на што);

как без рук як без рук;

брать (взять) себя́ в ру́ки браць (узя́ць) сябе́ ў ру́кі;

нельзя́ в ру́ки взять не́льга ў ру́кі ўзяць;

плыть в ру́ки плы́сці (плыць) у ру́кі;

попа́сть в ру́ки тра́піць у ру́кі;

держа́ть (кого) в рука́х трыма́ць (каго) у рука́х;

вали́ться из рук валі́цца з рук;

вы́пустить из рук вы́пусціць з рук;

вы́дать на́ руки (что, кому) вы́даць на ру́кі (што, каму);

отда́ть на́ руки (кому) адда́ць на ру́кі (пад апе́ку) (каму);

носи́ть на рука́х (кого) насі́ць на рука́х (каго);

бить по рука́м біць па рука́х;

попа́сться по́д руку (кому) тра́піць пад руку́ (каму);

в одни́ ру́ки у адны́ ру́кі;

в на́ших (ва́ших, их и т. д.) рука́х у на́шых (ва́шых, іх і гэ́так дале́й) рука́х;

из рук вон пло́хо ве́льмі дрэ́нна;

из вторы́х рук з другі́х рук;

из рук в ру́ки з рук у ру́кі;

ско́рый на́ руку ско́ры на руку́;

на рука́х (чьих) умере́ть на рука́х (чыіх) паме́рці;

не знать, куда́ ру́ки деть не ве́даць, куды́ ру́кі дзець;

по рука́м ходи́ть па рука́х хадзі́ць;

с рук доло́й з рук дало́ў;

лишь бы с рук абы́ з рук;

с рук продава́ть з рук прадава́ць;

с рук сбыть (спусти́ть) з рук збыць (спусці́ць);

с рук сойти́ дарма́ прайсці́;

с рука́ми оторва́ть з рука́мі адарва́ць;

де́ло (рабо́та) гори́т в рука́х (у кого) рабо́та гары́ць у рука́х (у каго);

де́ло рук (чьих) яго́ (іх) рабо́та;

и кни́ги в ру́ки (кому) і кні́гі ў ру́кі (каму);

и ка́рты в ру́ки (кому) і ка́рты ў ру́кі (каму);

ма́стер на все ру́ки ма́йстар на ўсе ру́кі;

обе́ими рука́ми подписа́ться (под чем) абе́дзвюма рука́мі падпіса́цца (пад чым);

обе́ими рука́ми ухвати́ться абе́дзвюма рука́мі ўхапі́цца;

оху́лки на́ руку не класть (не положи́ть) не схі́біць;

положа́ ру́ку на́ сердце шчы́ра ка́жучы;

прибра́ть во́жжи к рука́м узя́ць ле́йцы ў ру́кі;

свобо́да рук во́ля рук;

сложа́ ру́ки сиде́ть скла́ўшы ру́кі сядзе́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)