Лыцна́ць ’збірацца, мець намер, хацець’ (Бяльк.). Да лацнаць (гл.), якое са ст.-польск. łacnić się ’рыхтавацца, прыстасоўвацца’ < łacny ’схільны да чаго-небудзь’ (Слаўскі, 4, 412).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
за́мысел, ‑слу, м.
1. Задуманы план дзеянняў; намер, задума. Творчыя замыслы. □ Пад цёмнаю навіссю панурых лясоў таяцца грозныя замыслы паўстаўшага сялянства. Колас.
2. Галоўная думка, ідэя мастацкага твора. Замысел паэмы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Варажыць, даведвацца пра будучае або мінулае па картах ці па якіх-н. прыметах.
Г. на картах.
2. Меркаваць, выказваць здагадкі.
Г. пра твой намер.
Не думала, не гадала (зусім не дапускала думкі).
|| зак. пагада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 знач.).
|| наз. гада́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заме́р 1, ‑у, м.
Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл. замерваць — замераць.
заме́р 2, ‑у, м.
Разм. Намер, задума. Карызна прыехаў з пэўным рашучым замерам: ён наважыўся, нарэшце, пагаварыць начыста з Рачкоўскім. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пахва́льны
1. (содержащий похвалу) похва́льный; ле́стный, одобри́тельный;
п. во́дзыў — похва́льный (ле́стный, одобри́тельный) о́тзыв;
2. (заслуживающий похвалы) похва́льный;
п. наме́р — похва́льное наме́рение
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жані́х, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Мужчына, які мае нявесту; будучы муж нявесты.
Пазнаёміцца з жаніхом сяброўкі.
2. Мужчына, які ўступае ў шлюб, у час шлюбнай цырымоніі і ўрачыстасці.
Павіншаваць жаніха з нявестай.
3. Халасты мужчына, які мае намер жаніцца.
|| ласк. жанішо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.
|| прым. жаніхо́ўскі, -ая, -ае (разм.).
Ж. выгляд.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
помышле́ние ср., уст., книжн.
1. ду́мка, -кі ж.; (размышление) ро́здум, -му м.;
2. (намерение) наме́р, -ру м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зага́д ’распарадженне’. Рус. дыял. зага́д, кур., арл., смал., калуж., уладз., ’тое, што загадана, задума, намер’, смал., зах. ’распараджэнне, наказ’. Бязафіксны наз. ад дзеяслова загадаць ’мець намер’ > ’даручаць’ > ’наказаць, распараджацца’. Толькі ў бел. літар. мове замацавалася знач. ’афіцыйнае распарадженне’, прычым яно звязана з адпаведным значэннем у дзеяслова, а таму замацаванне, відаць, адбывалася адначасова ў дзеяслове і назоўніку. Яшчэ ў Насовіча зага́ды ’затеи, выдумки’, зага́дываць ’затевать’, ’повелевать, управлять, распоряжаться’, зага́дчык ’затейщик’, ’распорядитель’, зага́дны ’затейливый, загадочный’. Таму верагодна, што замацаванне сучасных значэнняў адбывалася ў асноўным у сав. час.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наме́раны 2 і наме́ран, ‑рана; у знач. вык., з інф.
Які мае намер што‑н. зрабіць. [Азаркевіч:] Дык вось што я вам скажу: чужою галавою я жыць не намераны. Гурскі. Увесь век мы жыць Тут намераны. Прыходзька.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
меркава́ць, мярку́ю, мярку́еш, мярку́е; мярку́й; меркава́ны; незак.
1. што і з дадан. Гаварыць, разважаць, абмяркоўваць што-н.
М., як жыць далей.
2. Рабіць якія-н. вывады, дапушчэнні.
М. па-свойму.
3. што і з інф. Мець намер, план.
М. паехаць у вёску.
4. пра каго-што і аб кім-чым. Ацэньваць якім-н. чынам, рабіць заключэнне.
М. аб чалавеку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)