абстра́кцыя, -і, ж.
1. Мысленнае адцягненне, адасабленне ад тых ці іншых бакоў, уласцівасцей або сувязей прадметаў і з’яў для выдзялення асноўных, істотных іх прыкмет, агульных уласцівасцей.
Пры дапамозе абстракцыі ўзніклі ўсе лагічныя паняцці.
2. Адцягненае паняцце, тэарэтычнае абагульненне вопыту.
Навуковая а.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Водзыў ’ацэнка чаго-небудзь’; ’адазванне’ (БРС, КТС). Запазычанне з рус. отзыв, таму што дзеяслову адазвацца ў бел. мове не ўласцівы значэнні ’адазвацца аб кім-небудзь, чым-небудзь’. Сфера ўжывання (навуковая і публіцыстычная літаратура) сведчыць аб пашырэнні гэтага слова толькі ў апошнія часы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
асацыя́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.
1. Аб’яднанне асоб або ўстаноў аднаго роду дзейнасці.
Навуковая а.
2. Заснаваная на нервова-псіхічных працэсах сувязь паміж асобнымі ўяўленнямі, думкамі і пачуццямі, пры якой адно выклікае другое.
А. па падабенстве.
|| прым. асацыяцы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ад’ю́нкт, ‑а, М ‑кце, м.
1. У СССР — аспірант вышэйшых навучальных ваенных устаноў.
2. У Заходняй Еўропе і ў дарэвалюцыйнай Расіі — малодшая навуковая пасада, памочнік прафесара, акадэміка, а таксама асоба, якая займае гэту пасаду.
[Ад лац. adjunctus — прылічаны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
этнагеагра́фія, ‑і, ж.
Навуковая дысцыпліна, якая знаходзіцца на стыку этнаграфіі з геаграфіяй і вывучае размяшчэнне этнічных супольнасцей, асаблівасці іх рассялення і тэрытарыяльных узаемаадносін у цеснай залежнасці ад сацыяльна-эканамічных, палітычных, прыродных і іншых фактараў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
універсітэ́т, -а, М -тэ́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Вышэйшая навучальная і навуковая ўстанова з рознымі прыродазнаўча-матэматычнымі і гуманітарнымі аддзяленнямі (факультэтамі).
Беларускі дзяржаўны ў.
2. Назва навучальных устаноў па павышэнні навукова-палітычных ведаў, адукацыі ў якой-н. галіне.
Вячэрні ў.
У. культуры.
|| прым. універсітэ́цкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кіру́нак, -нку, мн. -нкі, -нкаў, м.
1. Узяты напрамак куды-н.
Эшалон узяў к. на ўсход.
2. перан., чаго або які. Шлях развіцця, накіраванасць якога-н. дзеяння, з’явы і пад.
К. ваеннай палітыкі.
Гаворка ішла ў розных кірунках.
3. Грамадская, навуковая, літаратурная і пад. плынь; групоўка, школа.
Літаратурныя кірункі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арганіза́цыя ж., в разн. знач. организа́ция;
навуко́вая а. пра́цы — нау́чная организа́ция труда́;
а. наро́днай гаспада́ркі — организа́ция наро́дного хозя́йства;
грама́дскія ~цыі — обще́ственные организа́ции
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тракта́т ’навуковая праца па пэўнай праблеме’, ’міжнародны дагавор, пагадненне’ (ТСБМ), ст.-бел. трактатъ ’дагавор’, ’сярэдневяковы навуковы твор’, трактаты ’перагаворы’ (1567 г.) — са ст.-польск. traktat ’дагавор’, ’трактат’ (Булыка, Лекс. запазыч., 188), якія з лац. tractātus = tractātio ’абмеркаванне, разгляд, трактоўка’, ’абыходжанне з нечым’ (Фасмер, 4, 93; Брукнер, 574; Голуб-Ліер, 486; ЕСУМ, 5, 616).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
капіта́льны в разн. знач. капита́льный;
~ная навуко́вая пра́ца — капита́льный нау́чный труд;
○ ~ная сцяна́ — капита́льная стена́;
~ныя ўклада́нні — капита́льные вложе́ния;
к. рамо́нт — капита́льный ремо́нт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)