за́мертво нареч. як мёртвы, як нежывы́; (для ж) як мёртвая, як нежыва́я; (в бесчувственном состоянии) у непрыто́мнасці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Мярцвя́к, мірцьвяк ’нябожчык’ (ТСБМ, Кліх, Бяльк.; паўн.-усх., КЭС), дзятл. мертвя́к ’зерне, якое не дае ўсходаў’ (Сл. ПЗБ). Укр. мертвʼя́к, рус. анеж. мертвя́к. Усх.-славянскае. Да мёртвы (гл.). Аб суфіксе ‑akъ гл. Слаўскі, SP, 1, 89; Сцяцко, Афікс. наз., 130–131.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Збэ́йсаць ’згубіць’, мсцісл. ’дарэмна растраціць’ (Юрч. Фраз. 2), збайса́ць ’згубіць, аддаць, знасіць’ (Мат. Гом.), ’здратаваць, стаптаць, знішчыць’ (Бяльк.). Няясна. Магчыма, ад бэйбас, байбак ’гультай’ (гл.): *з‑бэйбас‑аць ’прагультаяваць’? Параўн. яшчэ лат. bèigts ’закончаны, згублены, мёртвы’, beĩgas ’канец, смерць’. Гл. яшчэ збэ́рсаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
безжи́зненный
1. (лишённый признаков жизни, мёртвый) змярцве́лы, пазба́ўлены жыцця́, безжыццёвы, нежывы́;
2. (мертвенный, омертвелый) мёртвы, нежывы́; (застывший) вя́лы, мля́вы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
безува́жны, ‑ая, ‑ае.
Які не праяўляе ніякай цікавасці да каго‑, чаго‑н.; раўнадушны. Не падымаючы вачэй, з апушчанай галавой рушыў Саўка з лесу.. Ён быў дужа стомлены, атупелы, безуважны, прыбіты. Колас. // Які выказвае безуважнасць. Каршукоў глядзеў на мёртвы горад, на абгарэлыя чорныя коміны абыякавымі, безуважнымі вачамі. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штыль I, род. шты́лю м., мор. штиль;
○ мёртвы ш. — мёртвый штиль
штыль II, род. шты́ля м.
1. о́стрый сте́ржень;
2. тех. шип
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
инвента́рь
1. інвента́р, -ру́ м.;
живо́й инвента́рь (скот) жывы́ інвента́р;
мёртвый инвента́рь (орудия производства) мёртвы інвента́р;
2. ист. інвента́р, -ра́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Мяцёва, мяціва, мяціво, мяціўя ’бацвінне’ (Жд. 1; іўеў., маст., Сцяшк. Сл.), ’націнне гародніны’ (бялын., Нар. сл.). З наць ’націна’. Параўн. чэш. nať, hať, mhať, mjať і інш. слав. лексемы, якія да прасл. natbCnyti, паиШ > паиъ ’мёртвы’. Мяркуецца, што націна — адміраючая, ужо не зялёная частка пераважна раслін-караняплодаў (Махэк₂, 391). Аб суфіксе ‑ів‑а гл. Сцяцко, Афікс. наз., 41.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разду́маць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. Падумаць; усебакова абдумаць. Раздумаў, разважыў Мікітка — Развагам навучыць бяда. Колас.
2. Падумаўшы, памеркаваўшы, адмовіцца ад задуманага, змяніць сваё рашэнне, намер. [Галя] паднялася, хацела нешта адказаць Івану, але раздумала і, развітаўшыся з Арцёмам, пайшла за дзверы... Ваданосаў. Спачатку думалі даць ход справе, але Растоўцаў быў мёртвы .. Таму раздумалі. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рысь 1, ‑і, ж.
Хуткі алюр, сярэдні паміж галопам і шагам. Я падганяю каня лейцамі. Ён неахвоча пераходзіць на рысь. Асіпенка. Раптам ззаду [у Косціка] нечая моцная рысь. Азірнуўся — польскі коннік. Баранавых.
рысь 2, ‑і, ж.
Драпежная млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых. Пасярод сцежкі ляжаў мёртвы алень, а над ім стаяла вялікая рысь. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)