Маленя́ ’маленькая істота’ (ТС) прымыкае да ўкр. моўнага арэалу, дзе маля́ ’малыш’, гуц. мале́ ’малое цялё’. Параўн. і рус. арханг. ма́ля ’малыш’, ’эй, малы!’ Прасл. рэгіяналізм malę ’малая істота’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
размяня́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; зак.
Абмяняцца кім‑, чым‑н. падобным, аднародным. Андрэй ссадзіў дзяўчыну з каня, узяўшы, як малое дзіця, пад пахі, і яны размяняліся вопраткай. Лобан. // У шахматнай гульні — зрабіць размен фігур. Размяняцца сланамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ура́нку, прысл.
Абл. Раніцай. — А бульбу мамка ўранку варыла, — ахвотна азвалася малое. Быкаў. У канцы кастрычніка на нізкіх мясцінах пачалі паяўляцца ўранку сівыя замаразкі. Курто. Кастусь затрымаўся — уранку Ён ездзіў па кніжкі ў раён. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́ўпрык ’надуты і ўпаргы хлапец’ (Некр.), ’непаседа’ (Сцяшк. Сл.), ’малое дзіця’ (Скарбы). Няясна. Магчыма, да паўпрыца (гл.), параўн. экспрэсіўную назву малога непаседлівага дзіцяці — шпунт ’затычка’. Параўн. наступнае слова і попрык (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
б 1, нескл., н.
1. Другая літара беларускага алфавіта, якая мае назву «бэ». Малое б. □ Хто сказаў а, той павінен сказаць і б. Прыказка.
2. Выбухны, звонкі, губна-губны зычны гук. Звонкае б.
б 2,
гл. бы 1.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сабачаня́ і сабачанё, ‑няці; мн. ‑няты, ‑нят; н.
1. Дзіцяня сабакі; шчаня. Усё люблю малое: кацяня, сабачаня, а цялятка для мяне — дык гэта нешта зусім асаблівае. Кулакоўскі.
2. Маленькі сабачка. Каля суседскага парога залілося сабачаня, тоненька-тоненька. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ны́г̌а ’нешта малое, фіга’ (ТС). Відаць, запазычана з польск. nyga ’рэшта, рэштка’ (Dać komu wypić nygę = to, co pozostało w kieliszku), што ў сваю чаргу з ням. Neige ’рэшткі пітва’, параўн. Варш. сл., 3, 428.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Малёнак, малёнък, малёнъчък ’няўмелы, ні да чаго не прыдатны ў рабоце’ (міёр., З нар. сл.), рус. свярдл. малёнка ’малое дзіця, малыш’. Да малы́ (гл.). Утворана пры дапамозе суфікса ‑ёнак (‑онак) для назваў маладых істот. Параўн. таксама маленя́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́прык ’малое дзіця’ (Цых.), ’празмерна малы ростам’ (драг., З нар. сл.). Гл. поўпрык ’тс’, магчыма, збліжанае да луп, пупыр (гл.); да фанетыкі параўн. пухір/паўхір, пупрыца/паўпрыца і пад. Сюды ж, магчыма, укр. пу́рик ’нізкі ростам, тоўсты чалавек’, паводле ЕСУМ (4, 636), няяснае па паходжанні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тылю́к ‘цяля’, перан. ‘малое дзіця’ (драг., Сл. ПЗБ). Заходнепалескі словаўтваральны варыянт з суф. ‑юк ад тыля́ ‘цяля’ (кам., Сл. ПЗБ). Да цяля, цялё (гл.), параўн. телу́х ‘падзыўное слова для маладой каровы’ (Растарг.), цялю́х‑цялю́х ‘тс’ (Мова Сен.), ст.-бел. теля, целя ‘цяля’, телецъ ‘бык’ (ГСБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)