лес, -у, мн. лясы́, лясо́ў, м.
1. Масіў зямлі, зарослы дрэвамі.
Дрымучы л.
Лесам (прысл.) ішоў, а дроў не бачыў (прыказка).
2. зб. Спілаваныя дрэвы як будаўнічы матэрыял.
3. перан. Як выражэнне мноства.
Л. рук.
○
Чорны лес — лісцевы.
Чырвоны лес — хваёвы.
◊
Навука для яго — цёмны лес — абсалютна незнаёмае, незразумелае.
Як у лесе — нічога не разумець, не разбірацца.
|| памянш. лясо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м. (да 1 знач.).
|| прым. лясны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыбало́туха, пры́боло́туха, пры́балатка ’грыб каўпак кольчаты’ (Нар. лекс., Сл. ПЗБ, ГЧ; ТС), пры́балотуха, пры́болотка, пры́болоцянка ’сыраежка з вострай шапачкай’ (Псл.), прыбало́тка ’ядомы грыб, які расце каля балота’ (Жд.). Да бало́та (гл.), паводле характэрнага біятопа — імшыстыя хваёвыя лясы пры балотах. Параўн. укр. палес. прибо́лотуха, при́болотка ’грыб Tricholoma Russula’ (Лысенка, СПГ), прэ́булутуха ’сыраежка шэрая’ (Бел.-укр. ізал., 62).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надры́ўны, ‑ая, ‑ае.
Рэзкі, хваравіта напружаны, з надрывам (у 3 знач.). Надрыўны плач. □ Лясы шумелі на трывогу, І голас іх надрыўны быў. Глебка. Недзе ў канцы вагона надрыўным басам закрычаў чалавек. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
халаджа́вы, ‑ая, ‑ае.
Які дае, нясе прахалоду. Напоены водарам дзікай красы, Паветрам азёр халаджавых, Былі тыя пушчы, балоты, лясы Як бы самастойнай дзяржавай. Глебка. Гладзь вады ўтаймаваная, ціхая, Халаджавай спакусаю дыхае. Дзяргай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сухаве́й, ‑ю, м.
Сухі гарачы вецер, які нясе з сабой працяглую засуху. І ён [калгаснік] з сухавеем змагаецца, І садзіць лясы і сады. Астрэйка. Хай сабе спёкі, Дажджы, сухавеі — Жыта ўзыходзіць, Расце, палавее. Дзяргай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скалясі́ць, ‑ляшу, ‑лясіш, ‑лясіць; зак., што.
Разм. Аб’ездзіць, абхадзіць. [Марцін:] — Мой сын — партызан, усе лясы скалясіў. Карпюк. Трэба было шукаць нейкай рады, і Жылуновіч скалясіў у пошуках працы Беларусь, Украіну, Літву і Латвію. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сине́ть несов., в разн. знач. сіне́ць;сине́ют зи́мние леса́ сіне́юць зімо́выя лясы́;
ру́ки сине́ют от хо́лода ру́кі сіне́юць ад хо́ладу;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
атрэ́сці, атрасу, атрасеш, атрасе; атрасём, атрасяце; пр. атрос, атрэсла і атрасла; зак., што.
Трасучы, ачысціць што‑н. ад чаго‑н.; абтрэсці. Старэйшая дзяўчына паднялася, атрэсла са спадніцы траву і пясок. Асіпенка. Капеж зіме хвіліны лічыць, атрэслі снег цяжкі лясы. Машара. // Абабіць што‑н. трасучы, калоцячы; абкалаціць. Атрэсці грушу. // перан. Пазбавіць ад чаго‑н. нежаданага, непрыемнага, дакучлівага. Народы нашы чорнай долі здзек атрэслі, І больш гісторыя кайданаў не начэпіць. Пушча. Зноў зацвітуць лугі, даліны, І атрасуць свой сон лясы. Колас.
•••
Рукі атрэсці гл. атрапаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мро́іва, ‑а, н.
Тое, што і марыва (у 1 знач.). Над возерам дрыжала мроіва. Карычневыя галінкі ніжэй схіляліся да вады. Шыцік. На гарызонце ў ружовым мроіве паказалася вёска, а паабапал яе серабрыліся сінія лясы. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раву́н, ‑а, м.
1. Разм. Той, хто многа плача, раве (пра дзяцей).
2. Гукавы сігнальны прыбор на караблі; сірэна.
3. Вялікая, з вельмі звонкім голасам малпа падсямейства шыраканосых, якая насяляе лясы Паўднёвай і Цэнтральнай Амерыкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)