кашчэ́й, ‑я, м.

1. Міфічны персанаж усходнеславянскіх народных казак: кашчавы і злы стары, які валодае тайнай даўгавечнасці і незлічоным багаццем. Кашчэй бессмяротны.

2. Разм. Пра вельмі худога чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

наба́яць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і чаго.

Разм.

1. Сказаць, расказаць што‑н., нагаварыць многа чаго‑н.

2. Расказаць казку, байку або многа казак, баек. Набаяць баек.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

затаі́ць, ‑таю, ‑тоіш, ‑тоіць; зак., што.

Скрыць, утаіць ад іншых (думкі, пачуцці і інш.). Затаіць сваю віну. Затаіць крыўду. Затаіць мару. □ Рэдкі казак не затаіў нянавісць да палкоўніка, калі была абвешчана воля апошняга: кожны казак, як і салдат, мусіў быў праходзіць строй. Мікуліч. Бацька будзе злаваць. Злосці сваёй ён не выкажа Алесю, затоіць яе ў сабе. Галавач.

•••

Затаіць дыханне (дых, дух) — стрымаць дыханне (перастаць дыхаць ад вялікага хвалявання, здзіўлення і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

калі́сь, прысл.

1. Тое, што і калісьці. Мы наслухаліся казак, Што калісь расказвалі дзяды. Аўрамчык.

2. Абл. Калі-небудзь у будучым. [Зоська:] Гляньце, — якое прыгожае неба на захадзе! Там, на гэтым небе, мы калісь жыць будзем. Купала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

казачо́к I, -чка́ м.

1. (уменьш. к каза́к I) казачо́к;

2. казачо́к; ма́льчик-слуга́

казачо́к II, -чка́ м. (танец) казачо́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

казачо́к, ‑чка, м.

1. Памянш.-ласк. да казак ​1 (у 2 знач.).

2. У рускіх дваран, памешчыкаў — хлопчык-слуга, звычайна апрануты ў казакін і падстрыжаны па-казацку.

3. Народны танец з паступова нарастаючым тэмпам, а таксама музыка да гэтага танца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыка́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Казаць у дадатак да чаго‑н.; прыгаворваць. Парагатаў казак, а потым давай бізуном .. [мужыка] хвастаць... Лупіць і прыказвае: — Вось табе за тваю дурноту! Жонка поле арэ, а ты што робіш? Якімовіч. Сама .. [матка] стала галасіць над дзіцем ды прыказваць. Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лесаві́к, ‑а, м.

Разм.

1. Чалавек, які звычайна жыве ў лесе, займаецца лясным промыслам, паляваннем. [Стары Міхайла], спрадвечны лесавік, не можа бачыць замест гордых і прыгожых дрэў — голыя пні. Кучар.

2. Лясун. Колькі казак расказвалі [Васілінцы] пра густы цёмны лес! Там водзяцца лесавікі, што хапаюць непаслухмяных дзяцей. Ус.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

людае́д, ‑а, М ‑дзе, м.

1. Першабытны чалавек, дзікун, які ўжываў у ежу чалавечае мяса. // Персанаж казак, які пажырае людзей. Болей за ўсіх дрыжыць Янка ад страху, калі адпавядаюць пра людаедаў і разбойнікаў. Бядуля.

2. перан. Пра чалавека жорсткага, схільнага да насілля, забойства. Фашысцкія людаеды.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ле́йстры ’рэестр’ (Мядзв.), ’запісная кніга гандляра з даўгамі’ (Шат.), ст.-бел. лейстръ і інш. гл. Булыка, Запазыч., 277. Укр. лейстер ’рэестр’, лейстровик ’рэестравы казак’. Запазычана з польск. rejestr, rejestry, якое з с.-лац. regestrurtK < лац. regestum ’запісанае’ (Фасмер, 2, 460; Шат. 146). Пачатковае л‑ у выніку распадабнення р — р. Гл. таксама рэестр.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)