напо́ўніцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ніцца; зак.
1. Стаць поўным, занятым; насыціцца, запоўніцца чым-н.
Вежа напоўнілася вадой.
Пакой напоўніўся пахамі.
2. перан. Стаць поўнасцю занятым якімі-н. думкамі, пачуццямі і пад.
Сэрца напоўнілася радасцю.
|| незак. напаўня́цца, -я́ецца.
|| наз. напаўне́нне, -я, н.
Пульс добрага напаўнення.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прале́зці, -зу, -зеш, -зе; -ле́зь; зак.
1. Улазячы, прасоўваючыся, з цяжкасцю пранікнуць куды-н.
П. цераз вузкі праход.
2. перан. Абманам і хітрасцю пранікнуць куды-н., дабіцца добрага, выгаднага становішча (разм.).
П. ў высокія чыны.
3. Улезці, прасунуцца.
Шафа тут не пралезе.
|| незак. прала́зіць, -а́жу, -а́зіш, -а́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́паратнікавы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да папаратніку. Сустракаюцца тут і асіннікі, то з дрэвамі добрага росту і папаратнікавым покрывам, то забалочаныя — асаковыя. Гавеман.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пу́тное сущ., разг. талко́вае, -вага ср.; (хорошее) до́брае, -рага ср.;
ничего́ пу́тного нічо́га талко́вага (до́брага);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пакры́ўдзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак., каго-што.
1. Прычыніць крыўду каму-н.
П. выказваннем.
Мухі не пакрыўдзіць (перан.: пра добрага, спакойнага чалавека).
2. Надзяліць чым-н. у недастатковай ступені, даць менш, чым патрэбна.
Прырода не пакрыўдзіла гэтага чалавека талентам.
Пакрыўджаны богам (пра няўдачлівага, абмежаванага розумам чалавека; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
звальцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; зак., што.
Апрацаваць на вальцах. Гаспадары паехалі па млын з поўнымі вазамі, каб звальцаваць пшаніцы на пірагі, абдзерці круп з добрага ячменю... Ралько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпако́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да шпака, належыць яму. І ад гэтай развітальнай шпаковай песні, ад гэтага добрага восеньскага дня на Барашкіна новай хваляй абрынула гаркота. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неўрадлі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, на якім культурныя расліны не могуць даваць добрага ўраджаю; які не вызначаецца ўрадлівасцю. Зямля тут неўрадлівая, пясок, нічога расці не хоча. Крапіва. // Які не ўрадзіў, які не абяцае добрага ўраджаю. Нават дзе і не было пустазелля, жытцо стаяла дробненькае, неўрадлівае. Кулакоўскі.
2. Які вызначаецца дрэнным ураджаем. У нейкай вёсцы.. [Надзю] пакінулі — ці то ў сваякоў, ці то ў знаёмых. Казалі, быў неўрадлівы год, не хапала хлеба... Бураўкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здра́вствовать несов. (быть здоровым) быць здаро́вым, быць у до́брым здаро́ўі; (жить) жыць; (процветать) квітне́ць;
◊
да здра́вствует! няха́й жыве́!;
жела́ю здра́вствовать до́брага здаро́ўя, (днём) до́бры дзень!, (вечером) до́бры ве́чар!, (при прощании) быва́йце (бу́дзьце) здаро́вы!, жада́ю до́брага здаро́ўя!;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Маладзі́цца, драг. молоды́тысь ’паляпшацца (аб надвор’і) пасля дажджу на лепшае’ (З нар. сл.), укр. мо́лоді ’невялікія хмары на небе’ — прыкмета добрага надвор’я. Да маладзе́ць (гл.). Семантыка лексемы аформілася пры ад’ідэацыі веравання, звязанага з маладзіком, які станоўча ўплывае на станаўленне надвор’я, на рост раслін і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)