абра́ць, абяру, абярэш, абярэ; абяром, абераце; зак., каго-што.
1. Аддаць перавагу каму‑, чаму‑н., выбраць. Паддубаўскі партызанскі атрад абраў гэта месца, як найбольш зручнае для пераправак. Кулакоўскі.
2. Выбраць галасаваннем (для выканання якіх‑н. абавязкаў). Сваёй працай, актыўным удзелам у грамадскія жыцці Анатоль Сцяпанавіч заслужыў высокае давер’е: нафтабудаўцы абралі яго дэпутатам Вярхоўнага Савета, рэспублікі. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навыбіра́ць сов. (во множестве)
1. вы́брать; извле́чь; избра́ть;
2. отобра́ть;
1, 2 см. вы́браць 1, 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́меркаваць, -кую, -куеш, -куе; -куй; -каваны; зак., што.
1. Знайсці, адшукаць шляхам дакладнага разліку, выгадаць.
В. грошы на рамонт кватэры.
В. свабодную гадзіну.
2. Выбраць зручны момант.
3. Правільна разлічыць, загадзя вызначыць.
Усё вымеркавалі, дзе што будзем садзіць і сеяць.
|| незак. вымярко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́бар, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. выбіраць — выбраць.
2. Аб тым, хто выбраны, што выбрана. Адобрыць чый-небудзь выбар.
3. Магчымасць выбраць. Багаты выбар тканін. □ Выбар ёлак быў багаты. Вочы дзяцей разбягаліся ва ўсе бакі. Бядуля.
•••
Без выбару — без разбору, не выціраючы. [Бядуля] чытаў усё цікавае, без выбару і плана. Каваленка.
(Прадаваць, аддаваць) на выбар — прадаваць, аддаваць з правам выбару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ненажэ́ра, ‑ы, м. і ж.
Разм. Пражэрлівы; заўсёды галодны. З бору ляцяць вароны. Выцягнуўшы шыі, дыбаюць па раллі.. Гэтыя ненажэры могуць выбраць усё зерне. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́бар ’выдзяленне якога-небудзь прадмета ці інш. з рада падобных; магчымасць такой аперацыі’, укр. вибір, рус. выбор, польск. wybór, чэш. výběr, славац. výber, каш. vœbǒr. Утворана ад вы́браць (гл. браць) бязафіксным шляхам. Вы́бары ’абранне, галасаванне’ хутчэй за ўсё з рус. выборы ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аптава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; зак. і незак.
Спец.
1. Выбраць (выбіраць) для сябе тое ці іншае грамадзянства, карыстаючыся правам аптацыі.
2. толькі незак. Зал. да аптаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́чарпаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.
1. Чэрпаючы, выдаліць, выбраць усё, да канца.
В. ваду з вядра.
2. перан. Зрасходаваць поўнасцю, давесці да канца.
В. усе запасы.
В. праграму.
3. перан. Уладзіўшы, вырашыўшы, пакласці канец чаму-н. (кніжн.).
Інцыдэнт вычарпаны.
|| незак. вычэ́рпваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асе́ласць, ‑і, ж.
Уласцівасць аселага. Аселы спосаб жыцця. □ Расказвалі, што гэты Сымон Ракуцька, пакуль выбраць сабе для аселасці месца, доўга выглядаў, дзе каб цішэй і глушэй. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
балаці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны і балатава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак. і незак., каго-што.
Выбраць (выбіраць) каго-н. галасаваннем шляхам падачы бюлетэняў або ставіць што-н. на галасаванне.
Б. прапанову.
|| наз. балаці́раванне, -я, н. і балатава́нне, -я, н.
|| прым. балаціро́вачны, -ая, -ае.
Б. бюлетэнь.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)