Нава́рка ’прыбытак’ (мсцісл., Юрч. СНС), сюды ж, відаць, і ’адзін з прыёмаў кідання скручаным ланцужком пры гульні ў шашкі (= бабкі)’ (гродз., Нар. сл.). Да вары́ць, параўн. жарг. навагр. нава́р ’прыбытак’, першапачаткова ’тое, што застаецца таму, хто варыць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сырыне́ць ’надакучаць’: мне сырынея гэту яду варыць (Сцяшк. Сл.). Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сма́льта, ‑ы, ДМ ‑льце, ж.

Спец. Непразрыстае каляровае шкло, якое выкарыстоўваецца для мазаічных работ. Варыць смальту. // зб. Кубікі, пласцінкі з гэтага шкла. Карціна са смальты.

[Ад іт. smalto — эмаль, глазура.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звары́ць, -ару́, -а́рыш, -а́рыць; -а́раны; зак.

1. гл. варыць.

2. што. Злучыць, запаўняючы прамежкі расплаўленым металам ці сціскаючы, скоўваючы ў распаленым выглядзе.

З. секцыі трубаправода.

|| незак. зва́рваць, -аю, -аеш, -ае (да 2 знач).

|| наз. зва́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 2 знач.).

Газавая з.

Аўтагенная з.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гатава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; гату́й; -тава́ны; незак., што.

1. Варыць ежу.

Г. вячэру.

Г. малако (кіпяціць).

2. Прыводзіць у прыгодны для карыстання стан.

Г. цёплае адзенне да зімы.

Г. насенне да пасеву.

|| зак. згатава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны (да 1 знач.).

|| наз. гатава́нне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

булён, ‑у, м.

1. Нічым не запраўлены мясны адвар. [Гаспадыня:] — Вы будзеце есці курыны булён? Гартны.

2. Бульбяны суп, засквараны салам. Дзед Лукаш чысціў бульбу — збіраўся варыць булён. Якімовіч.

[Фр. bouillon.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ва́ранік ’піражок вараны з начынкай’ (Вешт. дыс.). Да варэ́нік, збліжанага з вараны < варыць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вара́я ’кухарка’ (Шатал.). Да варыць і суфікса ‑ěja (гл. SP, 1, 87–88).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

развары́ць, ‑вару, ‑варыш, ‑варыць; зак., каго-што.

Варачы, давесці да празмернай мяккасці. Разварыць мяса. // безас. перан. Разм. Прывесці ў расслаблены стан; размарыць. — Разварыла... З марозу прыйшоўшы, яшчэ быў як чалавек. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вары́цца несов., возвр., страд. вари́ться, гото́виться, пригота́вливаться, приготовля́ться; см. вары́ць;

◊ в. ў сваі́м саку́ — вари́ться в со́бственном соку́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)