скна́рлівы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Надзвычай скупы, прагны (пра чалавека). Гарэла мука, чай, тытунь — усё тое, над чым яшчэ ўчора калаціўся скнарлівы Кід і што так патрэбна было бедным чукоцкім ярангам. Бяганская. // Уласцівы скупому чалавеку. Па беражліваму, нават скнарліваму характару .. [гаспадыні] я добра ведаў, што адна з .. [шаф] была завалена атопкамі чаравікаў, дзіравых валёнак, рознай абутковай старызнай. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
факто́рыя, ‑і, ж.
1. Гандлёвая кантора і пасяленне еўрапейскіх купцоў у каланіяльных краінах. Засталіся руіны рымскіх крэпасцей і грэчаскіх факторый, астаткі старадаўніх паселішчаў. Самуйлёнак.
2. Пункт, які займаецца закупам прадметаў промыслу і гандлем у аддаленых прамысловых раёнах. Факторыя — гэта вялікі магазін, куды паляўнічыя прывозяць пушніну і дзе атрымліваюць за яе розныя тавары і грошы. Бяганская.
[Англ. factory.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пако́рпацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца і пакарпа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Корпацца (карпацца) некаторы час. Баракаў пакорпаўся колькі хвілін у машыне, сеў за штурвал і даволі-такі добра.. павёў камбайн. Шамякін. Стары пакорпаўся ў галавах сваіх нараў і паставіў на стол бутэльку. Брыль. Дар’я пакорпалася крыху на градах, вырвала некалькі пустазелін і падалася ў бок. Бяганская.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недагле́дзець, ‑гледжу, ‑гледзіш, ‑гладзіць і недаглядзе́ць, ‑гляджу, ‑глядзіш, ‑глядзіць; ‑глядзім, ‑гледзіце; зак., каго-што і без дап.
Дапусціць памылку пры наглядзе за кім‑, чым‑н., не ўпільнаваць, не ўберагчы ад каго‑, чаго‑н. — Ледзь недагледзеў, не разлічыў паляўнічы, — і морж байдарку.. разам з паляўнічым перакуліць. Бяганская. Жанчына занятая. Трохі, відаць, недагледзела, па якой сцежцы пайшоў яе хлопец. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лю́тасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць лютага 1. Больш за два тыдні ішлі бесперапынныя, нечуванай лютасці баі. Кулакоўскі. Здавалася, што зіма ўсе свае апошнія сілы, усю сваю лютасць кінула на гэты невялікі пасёлак. Бяганская.
2. Люты; раз’юшаны, гнеўны стан. З лесу паказалася некалькі адзінокіх аленяў. З’яўленне іх выклікала ў сямейнага аленя прыступ лютасці і гневу. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вэ́люм, ‑у, м.
Кавалак тонкай празрыстай тканіны, прымацаваны да вянка або жаночага капелюша; з’яўляецца часткай жаночага шлюбнага (белы) або жалобнага (чорны) убору. Нявеста была як нявеста: у беласнежным вэлюме, з вянком, з букецікам белых красак на грудзях. Лынькоў. / у перан. ужыв. Два дні неба над пасёлкам было зацягнута хмарамі. Яны ахуталі шэрым вэлюмам вяршаліны гор. Бяганская.
[Іт. velo ад лац. velum — заслона.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
затану́ць, ‑тану, ‑тонеш, ‑тоне; зак.
Пайсці, апусціцца на дно ракі, возера, мора і пад.; патануць. Карабель затануў. □ Куст, вырваны.. з зямлі, раптам паплыў на сярэдзіну і там затануў. Лупсякоў. Ці то паром быў перагружаны, а можа проста няспраўны, але ён затануў. Васілеўская. // Загінуць, апусціўшыся ў ваду; утапіцца. На вачах у мяне байдарка і пяць паляўнічых затанулі. Бяганская.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зверабо́й 1, ‑я, м.
Паляўнічы на марскога звера (маржа, цюленя і пад.). Не паспеў Рынтын дагаварыць, як адзін са зверабояў спрытна кінуў у шырачэзную цёмную спіну маржа гарпун. Бяганская.
зверабо́й 2, ‑ю, м.
1. Травяністая лекавая расліна; святаяннік. Кволы ветрык даносіў з расяністага лугу водар валяр’яны, перамешаны з гаркавасцю лазы і зверабою. Кандрусевіч.
2. Гарэлка, настоеная на гэтай расліне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́качацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Разгладзіцца, расправіцца пры качанні.
2. у што. Качаючыся, абляпіцца, запэцкацца. Выкачацца ў снег. // у чым. Пакачацца. Выкачацца ў траве. □ Неўзабаве ён [Этай] вярнуўся ўвесь заснежаны, нібы знарок выкачаўся ў гурбах. Бяганская.
3. Разм. Паправіцца, выжыць. Сяк-так ад хваробы выкачаўся [дзед]. Лынькоў. [Кастусь:] — Зноў я застаўся адзін, але не прапаў, выкачаўся сярод людзей. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чатырохно́гі, ‑ая, ‑ае.
1. На чатырох нагах, ножках. Сабака-важак быў большы за ўсіх. Тынэлькут узяў з нартаў мёрзлую рыбу і пачаў частаваць сваіх чатырохногіх сяброў. Бяганская.
2. у знач. наз. чатырохно́гае, ‑ногага, н. Усякая жывёліна, якая ходзіць на чатырох нагах. З прыходам вясны грамадскае жыццё і барадатых, і безбародых, і двухногіх, і чатырохногіх.. надта ажывілася. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)