Рэ́шты, рашты, рышты ’прыстасаванне ў возе для пашырэння яго пагрузачнай пляцоўкі’ (Нар. словатв.). Відаць, з чэш. rešt, rošt ’бэлька, трама’ < ням. Rost ’краты’. Гл. яшчэ рошт.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́лка 1 ’бэлька’ (Сцяшк. МГ), ужо ў ст.-бел. (Гіст. лекс., 115), балкі бярвенні, якія кладуцца ўпоперак зруба ў верхнім вянку’ (Інстр. I), ба́лка ’перакладзіна, якою замацоўваюць кроквы’ (Лысенка, ССП). Рус. ба́лка (з XV ст.), укр. ба́лка (з XVIII ст.; < рус.). Запазычанне з с.-н.-ням. balke ’тс’. Фасмер, 1, 115. Можна лічыць, што бел. і ўкр. формы з рус. мовы (параўн. Шанскі, 1, Б, 24). Параўн. бэ́лька, ба́лька.
Ба́лка 2 ’роў, яма’. Гл. баліна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́церня, ма́церына, мацеры́ца ’бэлька пад насцілам з дошак для стога, якая кладзецца на слупы’ (ТС). Палескае. Да ма́цер (гл.) у значэнні ’аснова чаго-небудзь’. Параўн. таксама ма́ціца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шпунт, -а, М -нце, мн. -ы́, -о́ў, м. (спец.).
1. Падоўжны выступ ці паз для злучэння дошак, брусоў і пад., а таксама злучэнне такога віду, пры якім выступ адной са злучаных частак уваходзіць у паз другой часткі.
2. Дошка, брус, бэлька і пад., на адным канце якой зроблены падоўжны выступ, а на другім — паз.
3. Корак, якім затыкаюць бочку.
◊
Ад усіх бочак шпунт або пад усе бочкі шпунт — пра чалавека, якога калі трэба і калі не трэба пасылаюць выконваць розныя даручэнні, просьбы.
|| прым. шпунтавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Балко́н. Рус. балко́н, укр. балко́н. Запазычанне з ням. Balkon або франц. balcon (а гэта з італ. balcone < лангаб., ст.-в.-ням. balko ’бэлька’). Фасмер, 1, 116; Шанскі, 1, Б, 24–25.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Со́лам’е ‘падоўжаная бэлька ў гаспадарчых памяшканнях на сохах’ (ЛА, 4), ‘праход у печ, чалеснікі’ (ЛА, 4, Пятк. 1, Шушк.), со́ламеня, со́ламень, со́лен ‘тс’ (ЛА, 4), со́ламя, со́ламянь ‘полымя (у печы)’ (Сл. ПЗБ). Гл. саламя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́лі (мн.) ’некалькі плытоў сплаўленага лесу, звязаных разам’ (Маслен.). Параўн. рус. ба́ля ’паля’. Ад ба́ля ’паля, бервяно’, якое ўзнікла дэкампазіцыяй з ба́лька, ба́лка ’бэлька, паля’ (< ням.; ‑ка ўспрымалася як суфікс і было ўтворана новае слова ба́ля).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лі́мах ’гультай’ у параўнанні лыжэть (^’ляжыць’) былімах (драг., І. Лучыц-Федарэц.). Відавочна, лімаг, якое з прасл. !!!ёт££ъ ’бэлька’ (гл. лемягі, лемяг). Параўн. польск. пшас- нышск. lemięga ’чалавек, не варты ні да чаго, няўклюда’ (Слаўскі, 4, 149).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мацёнка ’бэлька пад насцілам з дошак для стога, якая кладзецца на слупкі’ (ТС). Палескае. Да ма́ці (гл.). Утворана пры дапамозе памяншальна-ласкальнага суфікса ‑ён‑к‑а, параўн. драг. ма́тёнка ’матуля, матухна’, рус. арханг., пск. ма́тенка, матёнка ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́нта ’папярочная планка ў кроквах’ (Шушк.). Укр. ба́нта, ба́нтина ’тс’. Запазычанне з ням. Band (дакладней, з с.-в.-ням. bant) ’звязка, спалучэнне, папярочная бэлька’ праз пасрэдніцтва польск. banta, bant ’тс’. Фасмер, ZfslPh, 28, 116; Шалудзька, Нім., 21; Рудніцкі, 74.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)