Калодзеж1 ’вузкая, глыбокая яма, звычайна ўмацаваная ад абвалаў зрубам, трубамі для здабывання вады з ваданосных слаёў зямлі’, ’студня з калаўротам або асверам для чэрпання пітной вады’ (БРС, ТСБМ; рэч., Маш.; Нас.), калодзезь ’тс’ (БРС, ТСБМ, Бір., Шушк., Яруш.), калодзейзь ’тс’ (ДАБМ), калодзезь ’тс’ (Касп., Сержп., Сцяшк.), калодзец ’тс’ (Нік., Оч.?; лаг., тур., Яшк.), калодзёдзь ’тс’ (жытк., Яшк.), калодзіж ’тс’ (Бяльк.; сак., Федар.; Шат.; гор., Яруш.), калодзісь ’тс’ (Бяльк., Сержп. Прымхі, Сцяц.), калодзядзь ’тс’ (малар., Нар. лекс.), колодзяж ’тс’ (Маш.), калодзясь ’тс’ (чырв., ваўк., Бір. Працы ІМ, 6, Сцяшк.), далей, магчыма, колодзезь ’крыніца’, параўн. у Радчанкі, 111: «A в лузе, в лузе, красна калина, Под тою калинкою колодезь тече», таксама калодзеж ’крыніца на ўзвышшы ў выглядзе азярыны з мноствам пульсуючых струменяў, паверхня вады ў якой мае блакітны колер’, ’вельмі глыбокае прыроднае возера з цёмнай паверхняй вады’ (слаўг., Яшк.), ’невялікая мінеральная крыніца на высокім месцы’ (жытк., Яшк.), сюды ж і празрысты перанос колодзязь ’зруб хаты’ (жытк., Нар. сл.), калодзезь, калодзясь, колодэзь ’студня’ (Сл. паўн.-зах.), калодзісь ’укладка дроў квадратнай формы’ (кар.); калодзезь і колодзедзь ’студня’ і ’зруб’ (ТС). Аб размеркаванні лексем гл. яшчэ ДАБМ, к. 241, а таксама Камент., 806–807, дзе агляд канкрэтных форм. Укр. колодзязь ’студня’, бойк. колодʼац ’крыніца’, рус. колодец ’студня’, алан. колодез, курск. колодезь, смал., кур., разан., тамб. колодесь, калодезь ’зліццё многіх крыніц у адзін ручай, які ўпадае ў раку’, сарат., тульск., вяц., паўдн.-уральск. колодец ’крыніца’, арханг. колодцы ’крыніцы, якія зліваюцца разам і даюць пачатак рацэ’, арханг., маск., ’незарослы травой правал у балоце’, разан. ’зруб’. Дакладны адпаведнік таксама ст.-слав. кладѧзь, у слоўніках звычайна прыводзяць серб.-харв. кла̏денац ’калодзеж’ і ’крыніца’, макед. кладенец, балг. кладенец ’крыніца, студня’ а таксама славен. kladénec. Апошняе, паводле Безлая, 2, 35, новакніжнае з серб.-харв., а форма kladez, якая таксама згадваецца ў некаторых слоўніках, узнікла пад уплывам ст.-слав. лексемы. У серб.-харв. адзначана яшчэ форма хладенац ’студня’, а ў балг. гладенец і гладнец. Звяртае на сябе ўвагу адсутнасць слова ў заходніх славян (і фактычна ў славенцаў), што хутчэй за ўсё сведчыць аб даўняй дыялектнай асаблівасці (яшчэ праславянскага перыяду). Гэта назва студні ў слав. мовах аналізавалася ў шматлікай літаратуры. Гіпотэза аб запазычанні слова з герм. моў (з гоцкай) падтрымлівалася і падтрымліваецца шэрагам этымолагаў. Аргументацыя пабудавана галоўным чынам на словаўтваральным крытэрыі (суфікс у прасл. koldęzъ не з’яўляецца тыповым) і пашыранай у герм. мове і іншых мадэлі, паводле якой суадносяцца семемы ’калодзеж’ і ’холад’. Параўн. агляд літ-ры ў Фасмера, 2, 293. Аднак і «германская» крыніца не з’яўляецца бездакорнай. Так, Кіпарскі (Gemeinslav. 38) адзначаў, што ў германскай мове не знойдзена ніякіх слядоў мяркуемай праформы *kaldingaz, kaldingiz, параўн. Мартынаў, Лекс. взаим., 65–68. Па сутнасці, рэальныя факты (дац. kilde ’крыніца’ і нек. інш.) хутчэй з’яўляюцца магчымымі семантычнымі адпаведнікамі, а не словаўтваральнымі. Словаўтваральную варыятыўнасць слова (параўн. нашы прыклады) нельга вытлумачыць, зыходзячы толькі з адзначанай герм. праформы. Славянская этымалогія будуецца на празрыстай сувязі з kolda ’бервяно і да т. п.’ Пры гэтым, напрыклад, Буга (1, 582) спасылаецца на такую семантычную паралель, як літ. šulinỹs ’студня з жураўлём’ пры šùlas ’стоўп і да т. п.’ Аб сувязі з kolda меркавалі таксама Брукнер (ZfslPh, 6, 65), Кіпарскі (ВЯ, 1956, 5, 134 і ў іншых працах), Скок (2, 87). Разам з тым нельга не адзначыць, што ў любым выпадку неабходна лічыцца з існаваннем іншай семантычнай мадэлі для назвы студні. Тут і верагодныя герм. назвы з семантыкай «холаду», літ. šaltìnis ’крыніца’ пры šàltas ’халодны’, магчыма, серб.-харв. хладенац (паводле Скока, 2, 87), балг. студенец, польск. studnia, в.-луж. studnja, н.-луж. studńa, чэш. studně, славац. studňa. Адносна апошніх можна дабавіць яшчэ і рус. студенец, укр. студениця. Ёсць усе падставы лічыць іх, па-першае, праславянскімі, а па-другое, больш даўнімі ў параўнанні з koldęzь.

Калодзеж2, калодзеш ’ямачка каля пупавіны, па якой вызначаюць малочнасць каровы’ (рас., Шатал.). Рус. дыял. колодези ’ямка над рэбрамі, па якой вызначаюць малочнасць каровы’ (у Бурнашова без геаграфіі), паўдн.-урал. колодцы ’малочныя пратокі ў вымі каровы’: «Как‑то выбирают её по колодцам. Как палец‑то лезет в этот колодец, то молоко хорошее» (СРНГ, 14, 156). Фармальная сувязь з калодзеж1 і матывацыя назвы празрыстая. Што датычыць геаграфічнага і храналагічнага статусу лексемы, вызначыць яго не вельмі лёгка. Нельга выключыць таго, што адзначаныя факты — толькі рэшткі ўсх.-слав. (а магчыма, паводле геаграфіі рускага?) даўняга ўяўлення і адпаведнай лексемы. Іншы варыянт — лакальная інавацыя, пры гэтым, улічваючы відавочную розніцу ў словаўтварэнні і семантыку прыведзеных лексем, нельга выключыць і такую думку, што гэта наогул незалежныя ўтварэнні, прычым як на базе калодзеж ’студня’ (параўн. асабліва калодзеж у тэхнічных значэннях), так і на базе ’яма з вадой, паглыбленне і да т. п.’ Параўн. рус. дыял. колодезь, колодесь ’ямка для масла ў кашы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

знак м.

1. в разн. знач. знак; (отметка, сделанная на чём-л. — ещё) ме́тка ж., отме́тина ж., заме́тка ж.; (символ — ещё) зна́мение ср., предзнаменова́ние ср.;

апазнава́льныя ~кі — опознава́тельные зна́ки;

нядо́бры з. — дурно́й знак;

з. ро́ўнасці — знак ра́венства;

но́тны з. — но́тный знак;

фабры́чны з. — фабри́чный знак;

з. уда́ру — знак уда́ра;

зрабі́ць з. на дрэ́ве — сде́лать знак (ме́тку, отме́тину) на де́реве;

пада́ць з. руко́й — пода́ть знак руко́й;

2. см. значо́к 1;

вадзяны́я ~кі — водяны́е зна́ки;

Дзяржа́ўны з. я́касці — Госуда́рственный знак ка́чества;

~кі адро́знення — зна́ки разли́чия;

~кі задыя́ка — зна́ки зодиа́ка;

~кі прыпы́нку — зна́ки препина́ния;

~кі ўзнагаро́ды — зна́ки отли́чия;

о́рдэн «Знак Паша́ны»о́рден «Знак Почёта»;

з. пашто́вай апла́ты — знак почто́вой опла́ты;

мя́ккі з. — мя́гкий знак;

радзі́мы з. — роди́мое пятно́;

цвёрды з. — твёрдый знак;

грашо́вы з. — де́нежный знак;

ге́рбавы з. — ге́рбовый знак;

ста́віць з. ро́ўнасці — ста́вить знак ра́венства;

да́цца ў ~кі — запо́мниться; осточерте́ть;

і ~ку няма́ — и следа́ нет;

пакі́нуць з. — оста́вить след;

пад ~кампод зна́ком;

у з. — (чаго) в знак (чего);

маўча́нне — з. зго́дыпосл. молча́ние — знак согла́сия

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

трыма́ць несов.

1. в разн. знач. держа́ть; (в определённых условиях — ещё) содержа́ть; (владеть кем-, чем-л. — ещё) име́ть;

т. кні́гу ў рука́х — держа́ть кни́гу в рука́х;

т. дзіця́ за руку́ — держа́ть ребёнка за́ руку;

плаці́на ~ма́е ваду́ — плоти́на де́ржит во́ду;

т. хво́рага ў пасце́лі — держа́ть больно́го в посте́ли;

т. у цяпле́ — держа́ть в тепле́;

т. на замку́ — держа́ть на замке́;

т. зая́ву цэ́лы ме́сяц — держа́ть заявле́ние це́лый ме́сяц;

т. ру́кі над галаво́й — держа́ть ру́ки над голово́й;

т. рэ́чы ў пара́дку — держа́ть (содержа́ть) ве́щи в поря́дке;

у гэ́тым магазі́не не ~ма́юць дрэ́нных рэ́чаў — в э́том магази́не не де́ржат плохи́х веще́й;

т. гро́шы ў ашчадба́нку — держа́ть де́ньги в сберба́нке;

т. саба́ку — держа́ть (име́ть) соба́ку;

т. па́рабка — держа́ть батрака́;

т. кватара́нтаў — держа́ть квартира́нтов;

т. пад падазрэ́ннем — держа́ть под подозре́нием;

а́й зло́дзея! — держи́ во́ра!;

2. (поддерживать, быть опорой) держа́ть, нести́;

страху́а́юць бэ́лькі — кры́шу де́ржат ба́лки;

ствол ~ма́е на сабе́ галлё і лісты́ — ствол де́ржит (несёт) на себе́ ве́тви и ли́стья;

т. банк — держа́ть банк;

т. язы́к за зуба́мі (на пры́вязі) — держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи);

т. ву́ха во́стра — держа́ть у́хо востро́;

т. у по́лі зро́ку — держа́ть в по́ле зре́ния;

т. галаву́ высо́ка — держа́ть го́лову высоко́;

т. сло́ва — держа́ть сло́во;

т. у абцуга́х — держа́ть в тиска́х;

т. у ра́мках (шо́рах) — держа́ть в ра́мках;

т. у чо́рным це́ле — держа́ть в чёрном те́ле;

т. фасо́н — держа́ть фасо́н;

т. сябе́ — держа́ть (вести́) себя́;

т. сябе́ ў рука́х — держа́ть себя́ в рука́х;

т. у рука́х — (каго) держа́ть в рука́х (кого);

т. руку́ — (чыю) держа́ть ру́ку (чью);

т. нос на ве́тры — держа́ть нос по́ ветру;

т. по́рах сухі́м — держа́ть по́рох сухи́м;

т. у во́жыкавых рукаві́цах — (каго) держа́ть в ежо́вых рукави́цах (кого);

т. на адле́гласці — (каго) держа́ть на расстоя́нии (кого);

т. ула́ду — быть у вла́сти;

т. у галаве́ — держа́ть в уме́;

т. хвост пістале́там — держа́ть хвост пистоле́том;

т. ка́мень за па́зухай — держа́ть ка́мень за па́зухой;

т. ма́рку — держа́ть ма́рку;

т. пад шкляны́м каўпако́м — держа́ть под стекля́нным колпако́м;

т. у кі́пцях — держа́ть в когтя́х;

т. курс — держа́ть курс;

т. ле́йцы ў рука́х — держа́ть во́жжи в рука́х;

т. высо́ка сцяг — держа́ть высоко́ зна́мя

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

коне́ц в разн. знач. кане́ц, -нца́ м.; (пространственный предел действия или состояния чего-л. — ещё) край, род. кра́ю м.;

без конца́ без канца́, без кра́ю;

в коне́ц, до конца́ дарэ́шты, дашчэ́нту;

в конце́ концо́в у рэ́шце рэшт, урэ́шце, нарэ́шце;

и де́ло с концо́м і кане́ц;

на худо́й коне́ц на благі́ кане́ц;

хорони́ть концы́ хава́ць канцы́;

и концы́ в во́ду і канцы́ ў ваду́;

на тот коне́ц на такі́ (на той) вы́падак;

па́лка о двух конца́х па́лка з двума́ канца́мі;

из конца в коне́ц з канца́ ў кане́ц, з кра́ю ў край;

конца́-кра́ю нет канца́ кра́ю няма́;

со всех концо́в з усіх канцо́ў;

своди́ть концы́ с конца́ми зво́дзіць канцы́ з канца́мі;

в о́ба конца́ у або́два канцы́;

и концо́в не найти́ і канцо́ў не знайсці́;

не с того́ конца́ начина́ть (де́лать) не з таго́ канца́ пачына́ць (рабі́ць);

отдава́ть концы́ аддава́ць канцы́;

тут ему́ и коне́ц пришёл тут яму́ і канцы́ прыйшлі́;

коне́ц — де́лу вене́ц погов. кане́ц — спра́ве вяне́ц;

положи́ть коне́ц чему́-л. палажы́ць кане́ц чаму́е́будзь;

под коне́ц пад кане́ц.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пусти́ть сов.

1. в разн. знач. пусці́ць, мног. папуска́ць;

пусти́ть пти́цу на во́лю пусці́ць пту́шку на во́лю;

пусти́ть в о́тпуск разг. пусці́ць у во́дпуск;

пусти́ть пассажи́ров в ваго́н пусці́ць (папуска́ць) пасажы́раў у ваго́н;

пусти́ть но́вый заво́д пусці́ць но́вы заво́д;

пусти́ть коне́й ша́гом пусці́ць ко́ней ступо́ю;

пусти́ть слух пусці́ць чу́тку;

пусти́ть в обраще́ние (в ход) что́-л. пусці́ць у абыхо́дак (у ход) што-не́будзь;

2. (бросить) пусці́ць, кі́нуць; (швырнуть) шпурну́ць;

пусти́ть по́езд под отко́с пусці́ць цягні́к пад адхо́н;

пусти́ть ка́мень пусці́ць ка́мень;

пусти́ть ко́рни пусці́ць карані́;

пусти́ть кровь мед. пусці́ць кроў;

пусти́ть по́ миру уст. пусці́ць з то́рбамі, да то́рбы даве́сці;

пусти́ть пыль в глаза́ пусці́ць пыл у во́чы;

пусти́ть слезу́ пусці́ць слязу́;

пусти́ть козла́ в огоро́д пусці́ць казла́ ў агаро́д;

пусти́ть кра́сного петуха́ пусці́ць чырво́нага пе́ўня;

пусти́ть (себе́) пу́лю в лоб пусці́ць (сабе́) ку́лю ў лоб;

пусти́ть в де́ло пусці́ць у спра́ву;

пусти́ть в расхо́д пусці́ць у расхо́д;

пусти́ть в ход пусці́ць у ход;

пусти́ть на дно пусці́ць на дно;

пусти́ть на ве́тер пусці́ць на ве́цер;

пусти́ть на произво́л судьбы́ пусці́ць (пакі́нуць) на во́лю (вы́рак) лёсу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ходи́ть несов.

1. в разн. знач. хадзі́ць;

ходи́ть по ко́мнате хадзі́ць па пако́і;

ходи́ть в разве́дку хадзі́ць у разве́дку;

ходи́ть в теа́тр хадзі́ць у тэа́тр;

ходи́ть в сапога́х хадзі́ць у бо́тах;

часы́ хо́дят хорошо́ гадзі́ннік хо́дзіць до́бра;

ходи́ть по грибы́ хадзі́ць у грыбы́;

ходи́ть с короля́ (в игре) хадзі́ць каралём;

2. (ездить) хадзі́ць, е́здзіць;

тут ча́сто хо́дят маши́ны тут ча́ста хо́дзяць (е́здзяць) машы́ны;

3. (плавать) хадзі́ць, пла́ваць;

ходи́ть на вёслах хадзі́ць (пла́ваць) на вёслах;

4. (ухаживать) дагляда́ць (каго, што);

ходи́ть за больны́м дагляда́ць хво́рага;

5. (шататься, колебаться) хадзі́ць, хіста́цца;

пол хо́дит под нога́ми падло́га хо́дзіць (хіста́ецца) пад нага́мі;

6. (работать) разг. хадзі́ць, працава́ць, быць; (плавать) пла́ваць;

ходи́ть в пло́тниках працава́ць (быць) цесляро́м;

ходи́ть на парохо́де шту́рманом хадзі́ць (пла́ваць, працава́ць) на парахо́дзе шту́рманам;

хо́дят слу́хи хо́дзяць чу́ткі;

ходи́ть вокру́г да о́коло хадзі́ць круго́м ды наўко́ла;

ходи́ть на голове́ хадзі́ць на галаве́;

ходи́ть по́ миру хадзі́ць з то́рбамі, жабрава́ць;

ходи́ть ходуно́м хадзі́ць хо́дырам;

ходи́ть по стру́нке па адно́й до́шчачцы скака́ць;

ходи́ть на за́дних ла́пках на ды́бачках (на па́льчыках) хадзі́ць; па адно́й масні́чыне хадзі́ць;

ходи́ть с протя́нутой руко́й на хлеб спява́ць; з рук глядзе́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

стоя́ть несов., в разн. знач. стая́ць;

шкаф стои́т у стены́ ша́фа стаі́ць ля сцяны́;

ло́шади не стоя́ли на ме́сте ко́ні не стая́лі на ме́сцы;

в во́здухе стоя́л шум от гуде́ния самолётов у паве́тры стая́ў шум ад гудзе́ння самалётаў;

стои́т хоро́шая пого́да стаі́ць до́брае надво́р’е;

маши́на стоя́ла два часа́ машы́на стая́ла дзве гадзі́ны;

отря́д стоя́л в дере́вне атра́д стая́ў у вёсцы;

стоя́ть на одно́й ноге́ стая́ць на адно́й назе́;

на пло́щади стои́т большо́е зда́ние на пля́цы стаі́ць вялі́кі буды́нак;

на столе́ стоя́л нетро́нутый обе́д на стале́ стая́ў некрану́ты абе́д;

на пове́стке дня стои́т три вопро́са на пара́дку дня стая́ць тры пыта́нні;

со́лнце стоя́ло уже́ высоко́ со́нца стая́ла ўжо высо́ка;

вре́мя не стои́т час не стаі́ць;

заво́д сейча́с стои́т заво́д цяпе́р стаі́ць;

стоя́ть за това́рища стая́ць за тава́рыша;

кре́пость ещё стоя́ла крэ́пасць яшчэ́ стая́ла;

стоя́ть под пу́лями стая́ць пад ку́лямі;

в я́ме стои́т вода́ у я́ме стаі́ць вада́;

на нога́х он стои́т кре́пко прям., перен. на нага́х ён стаі́ць мо́цна;

его́ авторите́т стои́т высоко́ яго аўтарытэ́т стаі́ць высо́ка;

в глаза́х стоя́ли слёзы у вача́х стая́лі слёзы;

пе́ред глаза́ми стоя́л о́браз де́вушки пе́рад вача́мі стая́ў во́браз дзяўчы́ны;

в уша́х стои́т надое́дливый звон у вуша́х стаі́ць надаку́члівы звон;

стоя́ть на своём стая́ць на сваі́м;

стоя́ть на́смерть стая́ць на́смерць;

стоя́ть у вла́сти стая́ць на чале́ ўла́ды, трыма́ць ула́ду;

стоя́ть над душо́й стая́ць над душо́й;

стоя́ть на ме́сте стая́ць на ме́сцы;

стоя́ть во главе́ стая́ць на чале́;

стоя́ть за спино́й (у кого-л.) стая́ць за пляча́мі (у каго-небудзь);

стоя́ть столбо́м стая́ць слу́пам;

на чём свет стои́т на чым свет стаі́ць;

стоя́ть поперёк го́рла стая́ць упо́перак го́рла;

стоя́ть на ра́вной ноге́ (с кем-л.) стая́ць на ро́ўнай назе́ (з кім-небудзь);

стоя́ть на (чьём-л.) пути́ (на чьей-л. доро́ге) стая́ць на (чыім-небудзь) шляху́ (на чыёй-небудзь даро́зе);

стоя́ть одно́й ного́й в моги́ле стая́ць адно́й наго́й у магі́ле;

стоя́ть на о́череди стая́ць на чарзе́;

стоя́ть на платфо́рме (чего) стая́ць на платфо́рме (чаго);

стоя́ть на твёрдой по́чве стая́ць на цвёрдым гру́нце;

стоя́ть на ло́жном пути́ стая́ць на няпра́вільным шляху́;

стоя́ть на стра́же стая́ць на ва́рце;

стоя́ть под ружьём стая́ць пад ружжо́м;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́цягнуць сов.

1. вы́дернуть;

в. ні́тку з іго́лкі — вы́дернуть ни́тку из иглы́;

2. (извлечь вставленное) вы́двинуть; (переместить, двигая вперёд — ещё) вы́тащить;

в. шуфля́ду з камо́ды — вы́двинуть я́щик из комо́да;

в. стол на сярэ́дзіну пако́я — вы́тащить (вы́двинуть) стол на середи́ну ко́мнаты;

3. вы́тащить, вы́нуть, извле́чь;

в. стрэ́мку — вы́тащить (вы́нуть, извле́чь) зано́зу;

4. (сосанием извлечь) вы́тянуть;

пла́стыр ~нуў увесь гной — пла́стырь вы́тянул весь гной;

5. (вентилируя, устранить, удалить) вы́тянуть;

уве́сь дым ~нула ў ко́мінбезл. весь дым вы́тянуло в трубу́;

6. вы́тащить;

в. са́ні з-пад паве́ткі — вы́тащить са́ни из-под наве́са;

7. вы́тянуть; протяну́ть;

в. ру́кі — вы́тянуть (протяну́ть) ру́ки;

8. (растянуть в длину) вы́тянуть;

в. дрот — вы́тянуть про́волоку;

9. перен., разг. вы́тащить;

10. (помочь справиться с чем-л.) вы́тянуть;

в. з прары́ву — вы́тянуть из проры́ва;

11. (украсть) вы́тащить;

12. разг. (с трудом получить) вы́тянуть;

в. усе́ гро́шы — вы́тянуть все де́ньги;

13. перен., разг. (вытерпеть, выдержать) вы́тянуть;

в. но́гі — протяну́ть но́ги;

в. за ву́шы — вы́тащить за́ уши;

в. усе́ жы́лы — вы́тянуть все жи́лы;

в. з гразі́ — вы́тащить из грязи́;

абцуга́мі не в. — клеща́ми не вы́тащить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кла́сці несов.

1. в разн. знач. класть; (помещать — ещё) укла́дывать;

к. кні́гі на палі́цу — класть кни́ги на по́лку;

к. рэ́чы ў чамада́н — класть (укла́дывать) ве́щи в чемода́н;

к. фа́рбу на сце́ны — класть кра́ску на сте́ны;

к. ка́шу ў тале́рку — класть ка́шу в таре́лку;

к. гро́шы на кні́жку — класть де́ньги на кни́жку;

к. цэ́глу — класть кирпи́ч;

к. хво́рага ў бальні́цу — класть больно́го в больни́цу;

2. (яйца) класть, откла́дывать; (икру — ещё) мета́ть;

3. (пол) настила́ть, мости́ть;

4. (спать) укла́дывать;

к. дзіця́ спаць — укла́дывать ребёнка спать;

5.: к. ко́пы скла́дывать в ко́пны; копни́ть;

6. разг. (запрет, арест) накла́дывать;

7. раскла́дывать;

к. аго́нь — раскла́дывать ого́нь (костёр);

к. ў асно́ву — класть в основу;

к. на му́зыку — класть на му́зыку;

к. адбі́так — класть отпеча́ток;

к. ў рот — класть в рот;

к. пача́так — класть нача́ло;

к. сі́лы — класть си́лы;

к. пад сукно́ — класть под сукно́;

к. на абе́дзве лапа́ткі — класть на о́бе лопа́тки;

па́льца ў рот не кладзі́ — (каму) па́льца в рот не клади́ (кому);

хоць у дамаві́ну (труну́) кладзі́ — хоть в гроб клади́;

хоць ты ў ву́ха кладзі́ — как шёлковый;

к. зу́бы на палі́цу — класть зу́бы на по́лку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

саба́ка м.

1. прям., перен. соба́ка ж.; пёс;

паро́дзісты с. — поро́дистая соба́ка;

пага́ны с. — зла́я соба́ка;

паляўні́чы с. — охо́тничья соба́ка;

ах ты, с.! — ах ты, соба́ка!;

2. (собака-самец) кобе́ль;

вось дзе с. закапа́ны! — вот где соба́ка зарыта!;

з ~камі не зно́йдзеш — с соба́ками не сы́щешь;

і ~камі не заго́ніш — и соба́ками не заго́нишь;

ве́шаць саба́к — (на каго) ве́шать соба́к (на кого);

саба́к ганя́ць — соба́к гоня́ть;

~ку з’е́сці — (у чым, на чым) соба́ку съесть (в чём, на чём);

у ~кі вачэ́й пазы́чыць — стыд потеря́ть;

жыць як кот з ~кам — жить как ко́шка с соба́кой;

~кам се́на касі́ць — в не́тях быть (обрета́ться и т.п.), скрыва́ться (главным образом от семьи);

на саба́к браха́ць — болта́ть на ве́тер;

на ~ку не варт — ни к чёрту не годи́тся;

патрэ́бен як ~ку пя́тая нага́ — ну́жен как соба́ке пя́тая нога́;

~ку пад хвост — псу (соба́ке) под хвост;

ко́жны с. — ка́ждая (вся́кая) соба́ка;

ні адзі́н с. — ни одна́ соба́ка;

(як) с. на се́не — (как) соба́ка на се́не;

~ку — саба́чая смерцьпогов. соба́ке — соба́чья смерть;

воўк ~кі не баі́цца, але́ звя́гі не лю́біцьпосл. волк соба́ки не бои́тся, но ла́я не лю́бит

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)